Yenidoğan sarılığı sık rastlanan bir durum.
Normal doğum haftasında doğan her 10 bebeğin yaklaşık 6’sında görülebiliyor. Prematüre bebeklerde ise bu oran daha yüksek. Yenidoğan her 10 prematüre bebekten yaklaşık 8’inde sarılık olası bir durum.
Kandaki yüksek bilirubin seviyesinden kaynaklanan sarılığın temel nedeni, bebeğin henüz faaliyetlerini tam anlamıyla yapabilecek olgunluğa erişmemiş karaciğeri.
Karaciğer geliştikçe kandaki bilirubini parçalayıp bağırsaklara gönderiyor. Sarılık da kayboluyor.
Yazımızda sarılıkla ilgili pek çok bilgiyi farklı kaynaklardan araştırdık. Ve sizlere sunduk.
Yazıda da göreceksiniz fizyolojik sarılık göz korkutan bir hastalık değil.
Ancak her zaman olduğu gibi zamanında müdahale, doktor takibi ve doktor önerilerini uygulamak önemli.
Ayrıca doğumdan sonra ilk günlerde bebeği sık ve etkin beslemenin önemi sarılık söz konusu olduğunda bir kez daha öne çıkıyor.
İyi okumalar…
Yenidoğan Sarılığı Nedir?
Yenidoğan sarılığı yenidoğan bebeğin kanındaki bilirubin (kırmızı kan hücrelerindeki bir sarı pigment) seviyesinin artması sonucu görülen bir sağlık sorunudur.
• Sarılık, genellikle doğumdan 2-3 gün sonra ortaya çıkar.
• Genellikle 7-10 gün içinde kaybolur. İki haftaya kadar uzaması normal kabul edilebilir.
• Prematüre bebeklerde sarılık 4-5. günde belli olup daha şiddetli görülebilir.
• Yenidoğan sarılığı yaygın bir durumdur.
• Normal doğum haftasında dünyaya gelen 10 bebeğin yaklaşık 6’sında, 38. gebelik haftasından önce doğan (prematüre bebek) 10 bebeğin ise yaklaşık 8’inde görülür.
• Sarılık esnasında bebeğin cildi ve gözleri sarı renk alır. Ancak bebekteki renk değişimine bakarak sarılık tanısı koymak mümkün değildir. Bir doktor özel ışık altında bebeği inceleyerek bu tanıyı koyabilir.
• Doktorlar her koşulda bilirubin seviyesine bakmak üzere bebekten kan alınmasını ister.
• Total bilirubin değerleri 5 mg/dl’nin üstüne çıkan her bebek sarılık tanısı alır.
• Mayo Klinik uzmanlarına göre 35. doğum haftası ile normal doğum haftası arasında doğan bebeklerin genellikle sarılık tedavisine ihtiyacı olmaz, sarılık kendiliğinden geçer. Bu tür sarılığa fizyolojik sarılık denir.
• Nadiren kandaki bilirubinin çok yüksek seviyelere çıkması yenidoğan bebekte beyin hasarı riski gibi ciddi sonuçlar yaratabilir. Şiddetli geçen sarılık hastalığında erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.
Bilirubin Nedir?
Sarılığı oluşturan bilirubin, kandan bulunan kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) yıkılmasıyla oluşan bir maddedir.
Bİlİrubİn normal şartlarda karacİğerde İşlenerek vücuttan atılacak hale gelİr.
Bebek anne karnında oksijeni düşük bir ortamda yaşar ve oksijeni dokulara götürmek için daha yüksek oranda hemoglobine ihtiyaç duyar.
Dolayısıyla bebek doğduğunda hemoglobin seviyesi yüksektir.
Doğum sonrası atmosfer havasındaki yüksek oksijen oranı ile karşılaşan bebeğin artık yüksek miktarda hemoglobine ihtiyacı kalmaz.
Hemoglobin yıkılır ve ortaya fazla miktarda bilirubin çıkar.
Ne var ki bebeğin karaciğer fonksiyonları henüz tam gelişmediği için ortaya çıkan fazla miktarda bilirubin aynı hızda karaciğerden bağırsaklara atılamayabilir.
Bilirubin kanda birikir ve ortaya sarılık çıkar.
• Bilirubinin kandan atılabilmesi için bebeğin karaciğerinin belli bir olgunluğa erişmesi gerekir.
Yenidoğan bebeğin karaciğer fonksiyonları henüz tam gelişmemiştir.
Bilirubini bir yetişkin karaciğeri kadar iyi atamaz.
Karaciğer fonksiyonlarının gelişebilmesi için bebeğin doğumdan sonra birkaç güne ihtiyacı vardır.
• Yeni doğmuş bebeğin kanında bulunması gereken bilirubin miktarı yaklaşık 1-2 mg/dl’dir.
• Kandaki bilirubin miktarı 5 mg/dl’yi aştığında sarılık fark edilir ve ilk olarak göz akları sararmaya başlar.
• Bilirubin 5-8 mg/dl olduğunda sarılık baş ile boyun arasında görülür.
• 8-10 mg/dl olduğunda gövdenin üst kısımlarında görülür.
• 10-13 mg/dl olduğunda gövdenin alt kısımlarında gözlenir.
• 13-16 mg/dl’de kol ve bacaklarda görülür.
• El ve ayaklara kadar inen sarılıkta bilirubin değeri yaklaşık 20 mg/dl’dir.
Bu değerlere klinik ölçümler sonucu ulaşılır.
Sarılık ve Bilirubin
Sarılık ve bilirubin arasındaki ilişkiyi anlamak için aşağıdaki maddelere göz atabilirsiniz.
• Bilirubin cildin sarıya dönmesine yol açan bir pigment.
• Sarılık kandaki bilirubin seviyesinin yükselmesini ve cildin sarıya dönmesini ifade eder.
• Bilirubin kırmızı kan hücrelerinin normal sürecinde parçalanmasıyla ortaya çıkar.
• Normal şartlarda karaciğer bilirubini atar. Ancak yenidoğan bir bebeğin karaciğer fonksiyonları henüz tam olgunlaşmamıştır.
• Karşılaşılan yenidoğan sarılığı vakalarının büyük bölümü fizyolojiktir ve hafif geçer.
• Beden için risk yaratan bilirubin seviyesi yaklaşık 20’dir. Bu seviyeye nadiren rastlanır.
• Yüksek seviyelerde bilirubinin varlığı tedavi gerektirir.
Yenidoğan Sarılığı Neden Olur?
Yenidoğan sarılığının nedeni yüksek seviyelerdeki bilirubin’dir (hiperbilirübinemi).
Bilirubin, ömrünü tamamlayan kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonrasında doğal olarak ortaya çıkar.
Yenidoğan bebekler yetişkinlere göre daha fazla bilirubin üretir.
Çünkü yaşamın ilk günlerinde kırmızı kan hücrelerinin yıkımı daha hızlıdır ve ortaya daha çok miktarda bilirubin çıkar.
Normal şartlarda karaciğer bilirubini kan dolaşımından çıkarır ve bağırsak yoluna gönderir.
Ancak yenidoğan bebeğin henüz olgunlaşmamış karaciğeri genellikle bu işlemi yeterince hızlı yapabilecek kapasitede değildir. Ve bilirubin fazlası açığa çıkar.
Bebeğin karaciğerinin bu işlemi daha rahat yapabilmesi için birkaç gün daha zamana ihtiyacı vardır.
Bu şartlarda oluşan sarılığa fizyolojik sarılık denir. Ve genellikle doğumun ardından 2. ya da 3. günde gerçekleşir. Yenidoğanlarda bu duruma sık rastlanır.
Ancak yenidoğan sarılığının altında başka nedenler de yatabilir.
Genellikle,
- patolojik sarılık olarak değerlendirilen ve
- daha ileri bir hastalığı ifade eden bu durumdaki bebeklerde bilirubin seviyesini düşürmek için tedavi uygulanması gerekir.
Bebek patolojik sarılığın altında yatan nedenler bakımından incelemeye alınır.
PATOLOJİK YENİDOĞAN SARILIĞINA NEDEN SAĞLIK KOŞULLARI
Mayo Klinik uzmanlarına göre patolojik yenidoğan sarılığına neden olabilecek hastalıklar ya da sağlık koşulları şöyledir:
• İç kanama (hemoraji)
• Bebeğin kanında enfeksiyon olması (sepsis)
• Başka viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar
• Annenin kanı ile bebeğin kanı arasındaki uyuşmazlık: Rh uyuşmazlığına bağlı sarılık Rh negarif bir anne ve Rh pozitif bir bebek olduğunda oluşur.
ABO uyuşmazlığı ise anne 0, bebek A, B ya da AB kan grubundan olduğu zaman gerçekleşebilir.
Anne vücudu, bebekte kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasına neden olan antikorlar üretir ve buna bağlı olarak bebeğin kanında bilirubin seviyesi yükselir.
• Karaciğer işlev bozukluğu: Bebeğin karaciğeri hepatit ya da kistik fibroz gibi bir hastalık nedeniyle işlevlerini tam yerine getiremez.
• Enzim eksiklikleri
• Safra yollarındaki gelişim kusurları
• Bebeğin kırmızı kan hücrelerinde (alyuvarlar) şekil ve işlev anomalileri: Bazı bebeklerde kırmızı kan hücrelerinin sayısı çok fazladır. Bu duruma daha çok normal doğum haftasından çok önce dünyaya gelen bebeklerde rastlanabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Doğum esnasındaki zorlanmaya bağlı olarak gelişen ezik, çürük gibi durumlar
Yenidoğan Sarılığı Riski Kimlerde Daha Fazladır?
Bazı bebeklerin sarılık olma riski diğerlerine göre daha fazladır.
Aşağıda Healthline uzmanlarına göre yenidoğan sarılığına dair risk faktörlerini bulacaksınız:
• Prematüre bebekler: 37. gebelik haftasından önce doğan prematüre bebeklerin karaciğerlerinin gelişimi daha az olabilir. Bu durum yenidoğan sarılığı riskini artırır. Prematüre bebeklerle ilgili daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
• Anne sütüyle beslenen bebekler (daha doğrusu iyi ememeyen bebekler): Bebeğinizi anne sütüyle besliyorsanız, ilk haftalarda her acıktığında emzirin.
Çoğu yenidoğan her 2-3 saatte emmek ister (gün içinde 8-12 kez). Bu sıklıkta emmek bebeğin bilirubin seviyesinin düşmesini sağlar.
Bebeğinizi emzirmek konusunda sorun yaşıyorsanız mutlaka bir emzirme danışmanından ya da bir bebek hemşiresinden yardım alın.
Bebek Emzirme yazımız bu konuda iyi bir kaynak, okumanızı tavsiye ederiz.
• Kan grubu annesinin kan grubuyla uyuşmayan bebekler: Annenin kan grubu bebeğin kan grubundan farklıysa, bebek plasenta yoluyla anneden antikorlar alabilir ve bu da kırmızı kan hücrelerinin hızla parçalanmasına yol açabilir. Bilirubin seviyelerinde ani bir artış olur ve sarılık riski ortaya çıkar.
• Doğum sırasında yaşanan zorluk: Zorlu doğum sırasında bebek çürük, ezik gibi zararlar görebilir. Bu da daha fazla miktarda kırmızı kan hücrelerinin yıkımına yol açabileceği için bilirubin seviyesi artabilir.
Yenidoğan Sarılığı Neden Bu Kadar Sık Görülür?
Bilirubin herkesin kanında bulunur. Bilirubin kırmızı kan hücrelerinden (alyuvarlar) gelir. Karaciğer yoluyla da vücuttan atılır.
Gebelik sırasında annenin karaciğeri bu görevi bebek için yapar.
Doğumdan hemen sonrakİ günlerde bebeklerİn büyük bölümünün yenİdoğan sarılığı olmasının nedenİ henüz olgunlaşmamış karacİğer fonksİyonlarıdır.
Bebeğin karaciğer bilirubini bebeğin sisteminden kolaylıkla atamaz. Karaciğerin gelişmek için birkaç güne daha ihtiyacı vardır.
Bebeğim Yenidoğan Sarılığı Açısından Riskli Bir Bebek mi?
Aşağıdaki koşulların varlığı yenidoğan bebek için sarılık riski taşıyabilir.
• Prematüre doğum
• Beslenme sorunu yaşamak, iyi ememek
• Annenin kanı ile uyuşmazlık
• Zor doğum koşulları nedeniyle oluşabilecek darbe, çürük, ezilme (özellikle baş bölgesinde)
• Annede hamileliğe bağlı diyabet ya da tiroid rahatsızlığı olması
• Dışkının beyaz, idrarın koyu renkli olması
• Büyük kardeşlerin bebeklik dönemlerinde şiddetli sarılık geçirmiş olması
Doğumdan Sonra Yenidoğan Sarılığı Taraması Nasıl Yapılır?
Doğumdan sonra yenidoğan sarılığı taraması hakkında T.C. Sağlık Bakanlığı
ve Amerikan Pediatri Akademisi’nin önerisi, bebek ve anne henüz hastanedeyken bebeğin sarılık kontrolünden geçirilmesi yönünde.
Peki yenidoğan sarılığı taraması nasıl yapılır?
• Kan testi: Kandaki bilirubin seviyesini ölçmenin en iyi yoludur. Bebeğin topuğundan alınan kan örneğine bakılır.
• Fiziksel tarama: Çocuk doktoru bebeği fiziksel olarak muayene eder, varsa sarılık belirtilerini değerlendirir.
Özel ışık altında bebeğin cildinin rengine bakar. Deriye parmak basıldığında ortaya çıkan renk sarılığın şiddetinin göstergesi olabilir.
Bebeklerin doğumdan sonraki 3-5 gün içinde sarılık için tekrar kontrol edilmeleri gerekir. Bu zaman zarfında bilirubin seviyesi en yüksek değerlerine ulaşır.
Bebek doğumdan sonra 72 saat dolmadan hastaneden çıktıysa, sarılık kontrolü için tekrar hastaneye götürülmesi gerekir.
ÖNEMLİ NOT: Unutmayın, en çok karşılaşılan sarılık türü olan fizyolojik sarılık genellikle doğumdan 2-3 gün sonra görülür. 7-10 gün içinde de kaybolur. Sarılık en son göz aklarından gider.
Prematüre bebeklerde sarılık daha sık görülür ve şiddeti de daha fazladır. Doğumdan sonra 4-5. günde belli olur.
Yenidoğan Sarılığı Nasıl Anlaşılır?
Yenidoğan sarılığının en temel belirtileri cildin ve göz aklarının sarıya dönmesidir. Bu durum genellikle doğumdan sonraki 2 ila 4. günde olur.
Ancak bir doktor, cildinin ve gözlerinin rengine bakarak bebeğin sarılık olduğuna dair bir teşhiste bulunabilir.
Doktorlar bununla da yetinmez ve kandaki bilirubin seviyesini bilmek isterler. Bunun için de bebekten kan alınır ve kandaki bilirubin değerine bakılır.
Sarılığın diğer belirtileri ise şunlardır:
• Dışkının beyaz, idrarın koyu renkli olması
• Bebeğin uykuya dalmakta ya da uykudan uyanmakta zorluk çekmesi
• Emmede güçlük
• Huzursuzluk
Yenidoğan Sarılığı Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar yenidoğan sarılığını genellikle bebeğin cildini gün ışığı ya da beyaz ışık altında inceleyerek teşhis edebilir.
Ancak bu bilirubin seviyesini ölçmek için yeterli bir yöntem değildir.
Doktorlar bir tedavi planı oluşturmak üzere bebeğin kanındaki bilirubin seviyesini bilmek ister.
Bunun için,
• Bebekten kan alınır ve laboratuar ortamında kandaki bilirubin seviyesine bakılır.
Doktor bebekte sarılığına neden olan özel bir etkenden şüphe duyarsa, bazı başka testlere de ihtiyaç duyabilir.
İLERİ TESTLER
• Enfeksiyon bakımından incelenmek üzere idrar örneği,
• Kırmızı kan hücrelerinin sayısını ölçmek için tam kan sayımı,
• Yeni oluşan kırmızı kan hücrelerinin normal olup olmadığını görmek için genç alyuvar (retikülosit) sayımı,
• Anne ve bebeğin kan uyuşmazlığı olup olmadığını görmek için kan grubu testi,
• Karaciğer fonksiyon testi,
• Bağışıklık sisteminin bebeğin kırmızı kan hücrelerine saldırıp saldırmadığını görmek için Coomb’s testi doktorun isteyebileceği testlerdendir.
Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir?
Bir bebek sarılık olduğunda ilk olarak yüzü sararır. Daha sonra bu sarılık hali gözlerin akı, göğüs, karın bölgesi, kollar ve bacaklara doğru bir seyir izler.
Uzmanlar sarılık muayenesini gün ışığı ya da beyaz ışık altında yaparlar. Deriye parmak basıldığında ortaya çıkan renk, sarılığın şiddeti hakkında fikir verir.
Diyelim ki doğumdan sonra tüm kontrolleriniz yapıldı ve hastaneden taburcu edildiniz. Evdesiniz. Aşağıdaki belirtiler bebeğinizde oluşursa hemen doktorunuza veya en yakın sağlık kuruluşuna ulaşın.
• Bebek çok sarı görünüyorsa,
• Uykuya dalamıyor ya da uykudan uyanamıyorsa,
• Emmekte güçlük çekiyorsa,
• Çok huzursuzsa,
• Bezi çok sık kirlenmiyorsa,
• Dışkısı beyaz, idrarı koyu renkte ise bebeğinizin sağlık kontrollerini yaptırmak için vakit kaybetmeyin.
Yenidoğan Sarılığının Türleri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığı, hastalığın şiddetine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak temelde iki türe ayrılır: Fizyolojik ve patolojik sarılıklar.
Ancak prematüre sarılık, emzirme sarılığı, anne sütü sarılığı ayrımları da vardır ve bunlar da fizyolojik sarılık grubuna girerler.
• Fizyolojik sarılık: En sık karşılaşılan sarılık türüdür. Doğumdan sonraki 2-3 gün içinde ortaya çıkar.
Anne karnındaki bebekte oluşan bilirubin, plasenta yoluyla anneye geçer ve annenin karnında işlenir. Bebek bu bilirubinden zarar görmez.
Bebek doğduğunda kanındaki bilirubin düzeyi yaklaşık yüzde 1-2 mg’dır. Doğumdan sonra bebeğin kanındaki bilirubin seviyesi artmaya başlar.
Bebeğin karaciğeri henüz bu bilirubini sistemden atacak kadar olgunlaşmamıştır. Bebeğin kanında geçici olarak oluşan bu yüksek bilirubin seviyesine fizyolojik sarılık denir.
Mutlaka çocuk doktoru tarafından takip edilen fizyolojik sarılık, genellikle hiçbir tedaviye gerek duyulmadan yaklaşık 7-10 gün içinde kendiliğinden geçer.
Bebeğin sık aralıklarla beslenmesi bilirubinin vücuttan atılmasını sağlar.
• Prematüre bebek sarılığı: Prematüre bebeklerin yaklaşık yüzde 80’inde fizyolojik sarılık görülür.
Prematüre doğan bebeklerin karaciğeri normal doğum zamanında dünyaya gelenlere göre daha az gelişmiştir. Bu durum erken doğan bebekleri yenidoğan sarılığına karşı savunmasız hale getirir.
Sarılık prematüre bebeklerde biraz daha şiddetli ve sık görülebilir. Yaklaşık 2-3 hafta gibi bir sürede geçebilir.
• Emzirme sarılığı: Bebeklerin özellikle ilk 6 ay anne sütü almasını desteklerken bu da nereden çıktı değil mi?
Anne sütü sarılığı bebek yeteri kadar beslenemediğinde ortaya çıkar. Sütün içeriğiyle değil, bebeğin aldığı miktarın yetersizliğiyle ilgilidir.
Bebeğin teni ve göz akları sarı renk alırken kilo kaybı da olur. Emzirme sarılığına çok sık rastlanmaz. Anneye verilecek emzirme eğitimleri ve bebeği sık emzirme düzeninin oturtulmasıyla kendiliğinden geçer.
Emzirme sarılığı da fizyolojik sarılıklar arasında yer alır.
• Anne sütü sarılığı: Bu, emzirme sarılığından farklı bir durum. Yüzde 1-2 gibi bir oranla nadir görülür.
Anne sütü sarılığında bilirubin seviyesindeki artış anne sütündeki bazı maddeler nedeniyle ortaya çıkar.
Annenin sütündeki bir biyokimyasal enzim bebeğin karaciğerinin bilirubini atmasını engeller. Doğumdan sonra 3-5 gün içerisinde başlar. Genellikle 3-12 hafta aralığında kendiliğinden geçer.
Bebekte kilo kaybı olmaz.
Diğer tüm sarılık türlerinde olduğu gibi doktor takibini gerektirir.
Genellikle patolojik sarılık düzeyine ulaşmaz ve fizyolojik sarılıklar grubunda yer alır.
• Patolojik sarılık: Fizyolojik sarılık tanımına uymayan tüm sarılıklar patolojik kabul edilir. Patolojik sarılık doğumdan sonraki ilk 24 saatte ortaya çıkar.
Normal doğum zamanında doğan bebeklerde 2 haftadan, prematüre doğan bebeklerde ise 3 haftadan uzun süren sarılıklar da uzamış sarılıklar olarak değerlendirilir ve patolojik açıdan incelenir.
- Anne ile bebeğin kan grubu uyuşmazlığı,
- enzim eksiklikleri,
- idrar yolu enfeksiyonu,
- safra yollarındaki gelişim kusurları,
- iç kanama,
- bebeğin kanında enfeksiyon olması,
- bebeğin alyuvarlarındaki işlev ve şekil anomalileri,
- başka viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar,
- doğum esnasında zorlanmaya bağlı ezik, çürük
- bebeğin karaciğerinde işlev bozukluklarına yol açabilecek hepatit, kistik fibroz gibi hastalıkları patolojik sarılığın nedenleri arasında yer alır.
Patolojik sarılıklar hastanede tedavi gerektirebilir. Erken teşhis ve tedavi kalıcı etkilerin önüne geçer.
Yenidoğan Sarılığı Değerleri
Sağlık Bakanlığı verilerine göre yenidoğan sarılığı genellikle geçici bir durum olsa da doğum sonrası ilk hafta içinde hastaneye yatışların en sık nedenini oluşturur.
Total bilirubin değerleri 5 mg/dl’nin üstüne çıkan her bebek sarılık tanısı alır.
Aşağıda bilirubin değerlerini ve bebeğin cildi üzerindeki etkilerini bulacaksınız.
• Bilirubin oranı 5 ile 8 mg/dl arasında ise baş ve boyun bölgesi sararır.
• Bilirubin oranı 8 ile 10 mg/dl arasında ise gövdenin üst bölümü sararır.
• Bilirubin 10 ile 13 mg/dl arasında ise gövdenin alt kısmı sararır.
• Bilirubin oranı 13 ile 16 mg/dl arasında ise kol ve bacaklar sararır.
• Bilirubin oranı 20 mg/dl civarında ise eller ve ayaklar sararır.
Parenting.firstcry.com’a göre sağlıklı ve normal doğum zamanında dünyaya gelen bir bebek aşağıdaki bilirubin seviyelerine ulaştığında tedavi altına alınır.
| Bebeğin Yaşı | Bilirubin Seviyesi |
| 24 saatten az ise | 10 mg üstü |
| 24-48 saat arası | 15 mg üstü |
| 49-72 saat arası | 18 mg üstü |
| 72 saatten büyük | 20 mg üstü |
Parenting.firstcry.com’a göre sağlıklı ve prematüre doğmuş bir bebekte aşağıdaki bilirubin seviyeleri görüldüğünde sarılık tedavisi başlar.
| Bebeğin Yaşı | Bilirubin Seviyesi |
| 24 saat | 8 mg/dl ya da daha yüksek |
| 48 saat | 13 mg/dl ya da daha yüksek |
| 72 saat | 16 mg/dl ya da daha yüksek |
| 96 saat | 17 mg/dl ya da daha yüksek |
Yenidoğan Sarılığı Ne Kadar Sürer?
Yenidoğanlarda en sık rastlanan tür fizyolojik sarılıktır. Genellikle 1-2 hafta içerisinde geçer.
3 haftadan uzun süren sarılık, altında yatan nedenler açısından tekrar inceleme gerektirir. Böyle bir durumda mutlaka bir tıp kurumu ve çocuk doktoruyla iletişime geçmeniz gerekir.
Bilirubin Bebeğimde Çok Yükselirse Ne Gibi Belirtiler Oluşur?
Bilirubin bebeğin bedeninde çok yükselirse ilk belirti cildinin renginde oluşur.
• Bebeğin cildi daha koyu sarı bir hal alır. Göz aklarının sarısı daha koyudur.
• Bebek daha çok uyur.
• Bebeğin beslenmesi azalır. İştahı yoktur.
• Dışkısı beyaz, idrarı koyu renklidir.
• Bilirubin seviyesinin çok yükselip beyni etkiler hale gelmesi durumunda (kernikterus) bebek tiz sesle ağlar, başını geriye atar.
Huysuzdur.
Güçsüzdür.
Uyanmakta güçlük çeker.
Bu çok ciddi bir durumdur. Kalıcı hasar bırakma riski vardır.
Yenidoğan Sarılığı Kendiliğinden Geçer mi?
Fizyolojik sarılık genellikle tedavi gerektirmez.
Koşullara dikkat edildiği sürece kendiliğinden geçer. Ancak mutlaka doktor takibi ve kontrolü gerektirir.
Çocuk doktorunuz bebeği sık sık beslemeniz gerektiğini söyleyecektir. Bebek yeterince beslenemiyorsa bunun çözümünü bulmak önemlidir.
Diyelim ki sarılık olan bebeğinizi emziriyorsunuz ancak çeşitli nedenlerle yeterince beslendiğinden emin olamıyorsunuz. Mutlaka doktorunuza danışın. Bir emzirme danışmanı ya da bebek hemşiresinden destek almak bu noktada önemli.
Bebek ideal kiloya ulaştığında ve sarılık geçtiğinde derin bir oh çekeceksiniz.
Daha ciddi sarılığı olan, sarılığının arkasında patolojik nedenler bulunan bebeklerin ise hastanede tedavi edilmeleri gerekir.
Bu tedavilerin de amacı bir an evvel bebeğin kanındaki bilirubin miktarını düşürmektir.
Yenidoğan Sarılığı Nasıl Geçer?
Yenidoğan sarılığı sık rastlanan bir durumdur.
Fizyolojik olarak nitelendirilen yenidoğan sarılığı genellikle 1-2 hafta içinde kendiliğinden geçer.
Bu süre içinde doktor bebeğin sık sık beslenmesini önerir.
Anne sütü ya da formül mamayla yeterince beslenen bebek idrar ve dışkı yoluyla bilirubini vücudundan atar.
Bu nedenle bebeğinizi emzirmek niyetindeyseniz ve bu konuda güçlük çekiyorsanız mutlaka bir emzirme danışmanı ya da bebek hemşiresinden yardım almalısınız.
Bebek annenin meme ucunu ya da biberonun memesini kavrayıp emmekte güçlük çekiyorsa zaman kaybetmeden doktorunuza danışmalısınız.
Sarılık düzeyi belirli bir seviyenin üzerine çıktığında ise aşağıdaki tedaviler uygulanır.
Fototerapi (Işık tedavisi): Bebeğin kilosu ve kaç günlük olduğu göz önünde bulundurulur. Bilirubin seviyesinin 15 mg/dl’nin üzerinde olmasıyla bebeğe fototerapi uygulanır.
Fototerapide bebeğin giysileri çıkarılır, üzerinde sadece bezi kalır. Gözleri ışıktan zarar görmemesi için maskeyle kapatılır.
Tedavide ultraviyole ışınları kullanılır.
Bebek ışık kaynağının altına yatırılır. Bilirubin ışığın etkisiyle suda eriyen ve böbrekler aracılığıyla vücuttan kolaylıkla atılan bir hale gelir.
Tedavi sırasında sıvı kaybı olacağından bebek en az 2 saatte bir emzirilir ya da formül mamayla beslenir.
İntravenöz immunoglobulinler: Rh grup uyuşmazlığı ya da A-B-O kan uyuşmazlığı durumunda bebeğe immunoglobulin aktarımı yapılabilir.
Bu kandaki bir proteindir ve anneden gelip bebeğin kırmızı kan hücrelerine saldıran antikorların miktarını düşürür.
Kan değişimi: Bebek diğer tedavi yöntemleriyle iyileşmeyen bir sarılık geçiriyorsa, kan değişimine ihtiyaç olabilir.
Kandaki bilirubin düzeyi aşırı yükselirse bebeğin beyninde kalıcı hasarlara neden olabilir. Bu işlem bilirubin seviyesinin 20-25 mg/dl üzerinde olduğu durumlarda uygulanır.
Doktor kan değişimine karar verirken bebeğin doğum haftası, doğum kilosu ve eşlik eden başka bir hastalık olup olmadığına bakar.
Sarılık çok nadir durumlarda kan değişimi gerektirir.
Çok korkutucu bir işlem olarak görülür. Uzmanlar gereken durumlarda hayat kurtaran önemli bir işlem olduğunu söyler. Bebeğin bir süre yoğun bakım ünitesinde kalmasını gerektirir.
Yenidoğanlarda Sarılık Tedavisi
Yenidoğan sarılığının tedavisinde farklı yöntemler uygulanır.
Tedaviye karar vermeden önce bebeğin kaç haftalık olduğu, kilosu ve kanındaki bilirubin seviyesi değerlendirilir.
Fototerapi: Bu, tüm sarılık türlerinde ilk tercih olan popüler bir yöntemdir.
Hastane ortamında gerçekleştirilir.
Bebeğin giysileri çıkarılır.
Üzerinde sadece bezi kalır.
Gözleri ışık kaynağından zarar görmesin diye maskeyle kapatılır.
Bebek ultraviyole ışık kaynağının altına yatırılır.
Bu ışık,
- Bilirubinin moleküler yapısını değiştirir.
- Değişen bilirubin kolaylıkla karaciğer tarafından bağırsaklara atılır.
- Oradan da bebeğin dışkısı ve idrarı yoluyla bebeğin bedeninden temizlenir.
Fototerapinin süresi ve sıklığı sarılığın şiddetine bağlıdır.
İntravenöz immunoglobulinler: Sarılığın bebek ve annenin kan grubu farklılıklarına bağlı olması durumunda anneden geçen antikorlar bebeğin kırmızı kan hücrelerinin hızla yıkılmasına neden olabilir.
İntravenöz immunoglobulin uygulamasıyla bebekteki antikor seviyesi azaltılabilir. Böylece bilirubin oluşumu da geriler.
Kan değişimi: Nadir uygulanan ve sadece bebeğin diğer tedavilere cevap vermediği durumlarda başvurulan bir tedavidir.
Yüksek oranda bilirubin içeren kan bebekten alınır ve yerine bebeğe aynı miktarda sağlıklı kan verilir.
Yenidoğan sarılığının takibi ve zamanında tedavi edilmesi çok önemlidir. Çünkü hastalık yaşamı tehdit eden ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Yenidoğan Sarılığı Geçiren Bebeğimde Nelere Dikkat Etmeliyim?
Sarılık tedavi edilmediğinde yüksek risk oluşturan bir hastalıktır.
Yüksek bilirubin beyne yerleşir ve kalıcı hasarlar bırakabilir.
Bunun için mutlaka takip ve tedavi edilmesi gerekir.
Aşağıda yenidoğan sarılığı geçiren bebeğinizde dikkat etmeniz gerekenler yer alıyor.
• Bebeğin sık sık besleyin: Sık beslenme bebeğin bağırsak hareketlerini artırır. Daha çok idrar ve dışkıyla bilirubin bebeğin bedeninden daha hızlı atılır.
• Günlük bez sayısını takip edin: Günde 5-6’dan az bez değişimi bebeğin yeterince sıvı almadığı anlamına gelir. Bu da bilirubinin bedenden yeterince hızlı atılmadığını gösterir.
• Doktor randevularına sadık kalın: Yenidoğan sarılığı geçiren bebeğin sık sık doktoru tarafından kontrol edilmesi gerekir. Randevuları aksatmamaya özen gösterin.
Yenidoğan Sarılığı Geçiren Bebeğime Nasıl Yardım Edebilirim?
Bebeğiniz yenidoğan sarılığı geçiriyor ve hastaneden taburcu edildiniz. Çünkü söz konusu fizyolojik sarılık ve doktorunuz sık muayenelerle sarılığın kontrol altında tutulabileceğini söyledi.
Eve geldiniz, herşey yolunda görünüyor. Endişeleriniz yok değil. Çünkü merak ediyor, bebeğinize nasıl destek olabileceğinizi düşünüyorsunuz.
Eve geldikten sonra en önemli konulardan biri bebeğin beslenmesi.
Bebeğinizi sık sık besleyin.
Bebeği 24 saat içinde en az 8-12 kez beslemeye çalışın. Bebeğin memeyi doğru kavradığından ve emdiğinden emin olun.
Bu, bilirubin seviyesini düşürmek için en iyi yöntemlerden biri. Bebek dışkı ya da idrar yoluyla bilirubini bedeninden atabilir.
Emzirmekte sorun yaşıyorsanız, hiç vakit kaybetmeden bir emzirme uzmanı ya da bir bebek hemşiresinden yardım alın. Bebeğin etkin bir şekilde emmesi ve sık sık beslenmesi sarılıktaki en etkili yöntemlerden biri.
Bebeğin dışkısı yaklaşık 4 günde sarıya dönmüyorsa, kilo kaybı hissediliyorsa, bebek huzursuzsa hemen doktorunuzla iletişime geçin ya da en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
Yenidoğan Sarılığı Önlenebilir mi?
Yenidoğan sarılığını önlemenin bir yolu yoktur.
Doğumdan sonra bebeğinizin kan grubuna bakılır. Burada amaç kan uyuşmazlığı ve yol açabileceği yenidoğan sarılığı açısından değerlendirme yapmaktır.
Bebeğinizde sarılık olursa, aşağıdaki uygulamalarla sarılığın daha yüksek seviyelere taşınmasının önüne geçebilir, herhangi ciddi bir durumu hızla fark edebilirsiniz.
• Bebeğinizin yeterince beslendiğinden emin olun. Anne sütü alan bebeğinizi ilk günler 8-12 kez emzirmeniz bebeğin susuz kalmamasını; dışkı ve idrar yoluyla bilirubini bedeninden daha hızlı atabilmesini sağlar. Bebek emzirme yazımızın emzirme düzeni oluşturmanızda yardımcı olacağını düşünüyoruz.
• Bebeğinizi formül mamayla besliyorsanız yine 2-3 saatte bir beslendiğinden emin olun.
• Bebeğin cildinin rengine dikkat edin. Sarı rengin giderek koyulaşması bilirubin seviyesinin artışına dikkat çeker.
• Bebek daha çok mu uyumak istiyor? Uyku aralıklarını ve uyku sürelerini not edin.
• Bebeğin iştahı ne durumda? Emmekte güçlük geçiyor mu? İstemiyor mu? Mutlaka not edin.
Doğumdan sonraki ilk hafta bebeğin sarılık takibi açısından önemli.
Bebekte sarılığa ve yüksek bilirubin düzeyine dair herhangi bir belirti gördüğünüzde mutlaka doktorunuzla iletişime geçin.
Yenidoğan Sarılığı İçin Neler Yapılmalı?
Fizyolojik sarılık genellikle özel bir tedavi uygulanmaksızın iki hafta içinde kendiliğinden geçer.
Bu süre zarfında bebeğin kanının bilirubin seviyesi açısından kontrol edilmesi gerekebilir.
Bazı bebeklerin ise fototerapi denilen ışık tedavisine ihtiyacı olabilir.
Fototerapi yönteminde bebek altında sadece bez olacak şekilde soyulur.
• Gözleri, ışıktan zarar görmesin diye bir maskeyle kapatılır.
• Bebek özel parlak mavi ışığın altına yatırılır.
• Bu ışık vücudun bilirubini idrar ve kaka yoluyla kolaylıkla atabilmesi için derinin içinde bir kimyasal reaksiyona yol açar.
• Bilirubin suda çözünür hale gelir.
• Bilirubin seviyesine bağlı olarak bu tedavi birkaç saat de sürebilir birkaç gün de.
Fototerapinin
- bilirubin seviyesini yeterince düşürmediği ya da
- yeterince hızlı bir düşüşe yol açmadığı durumlarda sarılığı çok ciddi olan bebekte kan değişimine gidilebilir.
Bebeğin kanının bir kısmı donörden alınan kan ile değiştirilir. Bu nadir ihtiyaç duyulan bir yöntemdir.
Patolojik sarılık geçiren bebeklerde tedavinin gidişatı sarılığın altında yatan hastalığa bağlıdır.
Patolojik sarılığın pek çok nedeni olabilir ve bu problemi bulup tedaviye karar vermek için pek çok test yapılması gerekebilir.
Yenidoğan Sarılığı Güneş Işığı
Healthychildren.org sitesi uzmanlarına göre yenidoğan sarılığı geçiren bebeği bir pencerenin ardından güneş ışığına maruz bırakmak bilirubin seviyesini düşürmeye yardımcı olabilir. Ancak bunun için bebeğin çıplak olması gerekir.
Bu yüzden evinizin ısısından ve bebeğin üşümeyeceğinden emin olmanız gerekir. Yenidoğan bebeklerin doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmaması gerekir çünkü güneş yanığı olabilirler.
Diğer yandan bazı uzmanlar da bebeği doğrudan ya da dolaylı yoldan güneş ışığına maruz bırakmanın artık fototerapinin bir alternatif olarak görülmediğini söylüyor.
La Leche League International uzmanları,
- dolaylı yoldan alınan güneş ışığı seviyesine çok güvenilemeyeceğini,
- doğrudan güneş ışığının ise bebeğin vücut ısısında tehlikeli bir yükselişe ve
- cilt yanığına neden olabileceğini belirtiyor.
Yenidoğan Sarılığı Mama ile Geçer mi?
Yenidoğan sarılığının mama ile geçmesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Bu konu fizyolojik sarılığın anne sütü alan bebeklerde daha sık görülebilmesinden kaynaklanıyor.
Yaşamın ilk günlerinde bebek çeşitli nedenlerle (bebeğin yeterince ememesi, sık beslenmemesi, annenin içinde bulunduğu durum vs.) yeterli beslenemediğinde ve kilo kaybı yaşadığında kandaki bilirubin seviyesinin arttığı görülür.
Sık ve etkin emzirme seansları bebeğin bedeninden bilirubini atmasını sağlar.
Kolostrum (ağız sütü), bilirubin açısından zengin olan mekonyumun (ilk dışkı) bebeğin bedeninden çıkışını tetikler.
Böylece yüksek seviyelerde bilirubinin kan dolaşımına yeniden girme olasılığı azalır.
Her saat başı ya da 2 saatte bİr emen yenİdoğanlar daha sık İdrar ve dışkı çıkarır, böylece bİlİrubİn bağırsaklardan daha etkİn şekİlde atılır.
Çeşitli nedenlerle anne sütü ile yeterince beslenemeyen ve bilirubin seviyeleri yüksek bebekler için doktorlar formül mama desteği önerirler.
Burada amaç bebeğin daha çok idrar ve dışkı yoluyla bedeninden yüksek seviyelerdeki bilirubini bir an evvel atmasını sağlamaktır.
Bebek Emzirme yazımız temel bilgiler açısından yararlı bir kaynak. Buradan okuyabilirsiniz.
Yenidoğan Sarılığı ve Emzirme
Anne sütü bebek için en ideal besin kaynağı.
Araştırmalara göre yenidoğan sarılığı, anne sütü ile beslenen bebeklerde formül mama ile beslenen bebeklere göre daha yaygın şekilde görülüyor.
Ancak bu durum daha çok,
- Bebeğin emme becerisinin henüz çok gelişmemiş olması,
- Annenin süt üretiminin henüz tam olgunlaşmaması gibi nedenlerle yenidoğan bebeğin beslenememesinden kaynaklanıyor.
Doğumdan sonraki ilk 24 saatte yenidoğan bir bebek her beslenmede sadece 1 çay kaşığı süt alabiliyor. Her geçen gün bu oran artıyor.
Bebeğinizin emziriyorsanız, onu özellikle ilk birkaç gün, günde en az 8-12 kez beslemeye özen gösterin.
Bu,
- daha çok süt üretmenizi sağladığı gibi
- bebeğin kanındaki bilirubin seviyesinin düşmesine de yardımcı olur.
Bebek Emzirme: Temel Bilgiler ve Detaylı Anlatım yazımız yenidoğan bebeğin ne sıklıkta emmesinden bebek emzirme düzenine kadar faydalı bilgilerle konuyu aydınlatıyor.
Bebek Emzirme Kılavuzu yazımız emzirme sürecinde kafanızda oluşabilecek pek çok soruya yanıt veriyor.
Anne sütü yazımız ise anne sütünün içeriği ve neden gerekli olduğuna dair pek çok bilgi içeriyor. Fayda bulacağınıza inanıyoruz.
Yenidoğan Sarılıklı Bebeği Olan Anne Nasıl Beslenmeli?
Yenidoğan sarılığı ve emzirme söz konusu olduğunda annenin beslenmesi büyük önem taşır.
Anne sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı yapmalı ve ona uymalıdır.
Uygun beslenme modeli,
- Karaciğer faaliyetlerini destekler.
- Karaciğer üstündeki yükü azaltır.
- Anne sütü alan bir bebeğin karaciğeri de süt yoluyla anneden aldığı gıdanın içeriğiyle aynı şekilde desteklenir.
Annenin beslenme planı içinde olması gerekenler:
• Lif açısından zengin besinler
• Taze ve mevsiminde meyve ve sebzeler
• Bol su
• Somon
• Tam tahıllı ekmekler
Peki emziren anne hangi yiyeceklerden uzak durmalı?
• Alkol
• Rafine karbonhidratlar
• Paketli gıdalar
• Füme yiyecekler
• Çiğ ve pişmemiş yiyecekler
Yenidoğan Sarılığına Dair Kısa Bilgiler
Nationwidechildrenshospital uzmanlarının verdiği bilgilere dayanarak aşağıda yenidoğan sarılığıyla ilgili kısa bir özet bulacaksınız.
• Sarılık yenidoğan bebeklerde sık rastlanan bir hastalıktır.
• Genellikle geçicidir ve bebekte hasar bırakmaz.
• Nadiren sarılık ciddi boyutlara ulaşabilir ve yaşamı tehdit eder.
• Sarılık uzarsa (2 haftadan uzun sürerse), ciddi seviyelere ulaşırsa (çok yüksek bilirubin seviyeleri) ya da patolojikse (altında bir hastalık yatıyorsa), acil müdahale, çeştli testler ve etkin tedavi komplikasyonları önlemek açısından çok önemlidir.
Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.
Kaynaklar: seattlechildrens.org, americanpregnancy.org, nationwidechildrens.org, saglik.gov.tr, marchofdimes.org, healthline.com, medicalnewstoday.com, webmd.com, kidshealth.org, mayoclinic.org, healthychildren.org, parenting.firstcry.com
2 comments
Çok detaylı ve kıymetli bilgiler vermişsiniz. Elinize sağlık.
Biz de değerli yorumunuz için size çok teşekkür ederiz.