Bebeğinizin katı gıdaya geçiş sürecine az kaldı ve siz bol bol araştırma yapıyorsunuz.
BLW, kaşıkla besleme, karma yöntem derken bir şekilde karşınıza sürekli parmak gıda konusu çıkıyor değil mi?
Nedir bu parmak gıda? Nasıl hazırlanır? Bebeğin gelişimine katkısı nedir?
Yazımızda parmak gıda konusunu araştırdık.
Parmak Gıda Nedir?
Parmak gıda, yaklaşık parmak boyutunda olup bir bebeğin
- kolayca elinde tutabileceği,
- ağzına götürebileceği ve
- yiyebileceği gıdadır.
Yani “parmak gıda” adını şeklinden, bir bebeğin elinde kolayca tutabilip ağzına götürebilmesinden alır.
Bebek parmak gıda ile besinler dünyasını keşfetmeye başlar. Kendi kendine beslenmeyi öğrenirken motor ve koordinasyon gelişimi açısından desteklenir.
Bebeğin parmak gıdalarla tanışma süreci bakım veren yetişkinler için zorlu olabilir. Çünkü ilk kez gıdalarla bu denli temas eden ve kendi kendine beslenen bebek elbette yiyecekleri etrafa döküp saçar. Yemek saatinin ardından temizlik yapmak gerekebilir. Ve bu durum monoton bir hal aldığında can sıkıcı olabilir. Hepsi normal.
Parmak gıdalarla tanışma süreci sabır ve anlayış gerektirir. Zorlansanız da bebeğe biraz zaman ve alan tanımak gelişimi açısından önemlidir.
- Bebek mama sandalyesinde yemek yerken sandalyenin altına örtü sermek,
- Mama sandalyesinin altında halı olmamasına dikkat etmek işleri biraz olsun kolaylaştırabilir.
Parmak Gıdalar Nasıl Yapılır?
Bebeğin ağzında kolayca dağılabilecek herşey parmak gıda olabilir.
Parmak gıda genellikle,
- parmak boyutunda uzunlamasına ya da lokma boyutunda kesilmiş,
- bebeğin eliyle kolayca kavrayabileceği,
- yeterince yumuşak besindir.
Hep olması gerektiği gibi bebeğinize sunacağınız parmak gıdaları da mevsimine uygun sebze ve meyveler arasından seçmeli; tazelik ve doğallığına dikkat etmelisiniz.
Parmak Gıdaların Önemi
Beslenmek bir bebek için sadece karnını doyurmak değil; bir keşif imkanıdır.
Bebek kendisine sunulan yiyeceklere dokunur; onları koklar, sıkar; onların tadlarına bakar. Ve burası tahmin edemeyeceğiniz önemde bir öğrenme alanıdır. Bebek koca bir dünyayı keşfe çıkar.
Bu keşif sırasında kendi kendine birşeyleri başarmanın sevinç ve mutluluğunu yaşar. Bağımsız şekilde karnını doyurma çabası bebeğe özgüven kazandırır. Bu, pek çok alandaki gelişimini destekler.
Göz-el koordinasyonu parmak gıdalarla beslenme sürecinde desteklenen önemli bir beceridir.
Başlarda çocuk yiyeceği kavramakta ve ağzına götürmekte zorlanır. Ancak her gün pratik yapması, bu becerilerinin gözle görülür biçimde gelişmesini sağlar.
Bir yiyeceği baş parmak ve işaret parmağı arasında sıkıştırıp tutmak önemli bir motor beceridir. Ve kendi kendine yemeye teşvik edilen bebek her hamlesinde bu becerinin gelişimi için bir adım atmış olur.
Parmak Gıda Ne Zaman Verilir?
Normal gelişim sürecindeki bir bebek 6. ay itibariyle ek gıdalara başlar. Ancak şunu da hep hatırlamak gerekir ki her bebeğin süreci farklıdır. Katı gıdaya başlamak için öncelikle doktorunuzdan görüş almalı ve bebeğin işaretlerini takip etmelisiniz.
Peki bebeğin parmak gıda ile tanışmaya hazır olduğunu nasıl anlayacaksınız?
Öncelikle bebek desteksiz ve dik şekilde mama sandalyesinde oturabiliyor olmalı. Bu en önemli kriter. Çünkü bebek bu şekilde yemek yemesi gereken yeri öğrenir. Ve yiyeceklerin bebeğin boğazına kaçma ihtimali en aza indirilmiş olur.
Diğer yandan Katı Besinler Kılavuzu’nda da kısmen değindiğimiz gibi,
- Bebek yediklerinizle ilgileniyorsa,
- Gıdaları ellemek, ağzına götürmek istiyorsa,
- Kumaş oyuncaklarını ve ellerini ağzına sokuyorsa parmak gıdalar için hazır olabilir.
Parmak gıdalara başlamak için dişlerin çıkması gerekmez. Bunun sebebi 6. aydan itibaren bebeklerin,
- besinleri ağızlarının içinde döndürebilir,
- dil ve damak arasında ezebilir beceride olmasıdır.
Parmak gıdaları bebeğe,
- uygun şekilde,
- yeterli yumuşaklıkta ve
- mama sandalyesinde otururken verirseniz olası tehlikelerin önüne geçmiş olursunuz.
Bebeğe Parmak Gıdaları Nasıl Tanıtırım?
Bebeği parmak gıdalar yani katı gıdalarla tanıştırmanın birkaç farklı yolu var.
Aşağıda en sık uygulanan yöntemlere yer verdik:
BLW Yöntemi
BLW, bebek liderliğinde beslenme anlamına geliyor. Bebek başlangıçtan itibaren eline aldığı, dokunduğu, kokladığı, ağzına alıp ezdiği ya da fırlatıp yere attığı gıdalarla bir serüvene başlar.
BLW’de püre safhası yoktur. Kaşıkla besleme de genellikle es geçilir. Amaç bebeğin kendi kendini besleme deneyimi yaşaması, gıdalarla tek tek tanışmasıdır. Bu şekilde bebeğin ilerisi için sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmesine niyet edilir.
BLW yöntemini uygularken aşağıdakilere dikkat etmeniz kolaylık sağlayabilir:
- BLW’de mama sandalyesinin tepsisine ya da tabağa büyük miktarlarda yiyecek koymayın. Yemek serüveninin henüz en başındaki küçük bir bebek için fazla miktar ve çok çeşit kafa karıştırıcı olabilir. Aşırı uyaran etkisi yaratabilir. Bebeğin önüne az miktarda en fazla 1-2 çeşit koyun.
- BLW’ye çubuk şeklinde, yumuşak parmak gıdalarla başlayın. Avokado ya da tatlı patates gibi yumuşak ve olgun sebzeler iyi birer seçim olabilir.
- Yiyecekleri yetişkin parmağı kalınlığında ve boyunda kesin. Bebek bu şekilde yiyeceği kolaylıkla kavrayabilir. 6 aylık bir bebek için daha küçük boyutta bir gıdayı yakalamaya çalışmak sinir bozucu olabilir çünkü bu dönemdeki bebeklerde kıskaç hareketi gelişmemiş olabilir.
- Yiyeceğin dokusunu (yapı) değerlendirin. Bebeğe yumuşak ve sizin işaret parmağınız ile başparmağınız arasında kolayca ezilebilecek gıdalar hazırlayın. Ancak yiyecekler aşırı yumuşak olmamalı, çünkü hızla pelteye dönebilirler.
- Boğulma riski yaratabilecek hiçbir sert gıdayı bebeğinize vermeyin.
- Bebeğin kavrama becerisini destekleyin. Bebeğe kolay kavrayabileceği yiyecekler sunun. Örneğin bir muzu parmak boyutuna getirin. Kayganlığını geçirmek için ufaladığınız bebek bisküvisinin içinde muzu yuvarlayın. Böylece bebek muzu daha kolay kavrayabilir.
Kademeli Tanışma
Bebeğinizi katı gıdalarla tanıştırmaya önce püre ve ezmelerle başlamış olabilirsiniz.
Uzmanlar püre safhasının üç aşamadan oluşabildiğini söylüyor.
1. Aşama: Blender’dan geçirdiğiniz tek bir yiyeceği, içinde hiçbir büyük parça olmadan bebeğe sunarsınız. Her türlü meyve, sebze ya da pirinç lapası incecik püre haline getirilebilir.
2. Aşama: Daha kalın yapıdaki iki ya da üç ürünü bir araya getirip püre yapabilirsiniz. Örneğin nohut ve yabanmersinli püre gibi.
3. Aşama: Bu aşamada yine püreler devrededir ancak bu kez pürelerin yapısı kalındır. İçinde bebeğin çiğneme deneyimi yaşamasına imkan tanıyan büyük parçalar da yer alır.
Bazı bebekler için bu aşama sorunsuzdur ancak bazıları bu doku karmaşasından hoşlanmaz. Kaşığındaki iri parçalardan rahatsız olur. Bu bebeğin öğürmesine, bazen boğulur gibi olmasına yol açabilir. Çünkü bebek 1. ve 2. aşamalarda emme hareketiyle püre haline gelen gıdaları itmeyi öğrendi. Ancak aynısını iri taneli yiyeceklerle yapması mümkün değil.
3. aşamayı komple pas geçebilirsiniz.
Bebeğiniz 1. ve 2. aşamalarda yol aldıysa, 3. aşamayı uygulamadan doğrudan parmak gıdalara başlayabilirsiniz. Tıpkı BLW yönteminde olduğu şekilde bebeğinize yumuşak, mevsiminde, taze ve özenle pişirilmiş yiyecekleri sunabilirsiniz.
Bebeğiniz 1. ve 2. aşamalarda tahmin ettiğinizden daha uzun süre kaldıysa, parmak gıda olarak ağızda kolay dağılan, adeta eriyen gıdalara yönelebilirsiniz. Beze dokusunda gıdaları düşünün. Böylece bebek püre olmayan ancak ağızda püre kadar kolay yönetilebilen gıdalarla daha rahat eder.
Bebek ağızda kolay dağılan gıdalarla tanıştıktan sonra ilerlemenin destekçisi olun. Yani bebeğe yumuşak parmak gıdalar teklif etmeyi ihmal etmeyin.
Püreleri parmak gıdalar için dip sos olarak sunun. Böylece bebek hem alışık olduğu dokuya uzak kalmamış olur hem de yeni deneyimini eskisiyle birleştirir.
Karma Yöntem
BLW yöntemi ile klasik yöntemi bir arada yürütebilirsiniz. Yani bebeğe hem püre sunup hem de parmak gıdalar teklif edebilirsiniz.
- Bazı bebekler önce pürelerle başlamaya daha meyillidir. Bazı bebekler ise parmak gıdalarla daha ilgilidir. Bebeğin tercihi ne olursa olsun her iki seçeneği de düzenli olarak sunmaya devam edin.
- Parmak gıda sunduğunuz bebeğin tabağına bir miktar da püre koyun. Bu şekilde bebek püreyi parmak gıda için sos olarak kullanmaya başlayabilir. Ayrıca motor gelişim açısından parmak gıdayı püreye bandırma çalışması da önemli bir egzersiz.
- Tepsiye püre dolu kaşığı koyun. Ve bebeğin onu almasını bekleyin.
- Katı gıdalarla tanıştığı ilk birkaç ay her öğünde parmak gıda ve püre birlikteliği bebek için zorlayıcı olabilir. Bir ona bir diğerine gidip gelmek zorluk yaratabilir. Bunu çözmek için bebeğe püre ve parmak gıdayı sırasıyla sunun. Örneğin önce bebeğin önüne buharda haşlanmış ve parmak boyutuna getirilmiş havucu koyun. Bebek havuçla bir süre vakit geçirsin. Daha sonra bebeğe tatlı niyetine yoğurt teklif edebilirsiniz.
Parmak Gıda Nasıl Hazırlanır?
Parmak gıdalar, katı gıdaya geçişte bebeğin farklı besinlerle tanışmasına aracılık eder.
Bebeğin yiyeceğini kendi eliyle kavraması, koklaması, tatması, ağzına götürmesi, çiğnemesi ya da yutması başlı başına müthiş bir deneyim ve öğrenme süreci.
Bu nedenle parmak gıda süreci bebeğin gelişiminde önemli bir kapı.
Aşağıda bu gıdaları nasıl hazırlayabileceğinize dair temel prensipleri bulacaksınız. Bu prensiplerden yola çıkarak kendi yöntemlerinizi geliştirebilirsiniz.
Yumuşak yiyecekler
Parmak gıdalar sizin iki parmağınız arasına sıkıştırıp ezebileceğiniz kadar yumuşak olmalı. Çünkü bebeğin ilk katı gıdalarının yumuşak olması gerekir.
Bebek böylelikle gıdayı kolay şekilde kemirir, emer, çiğner ve ağzının içinde hareket ettirir.
Pişirme yöntemi
Bazı yiyecekler kendiliğinden yumuşaktır. Muz, mango, avokado gibi.
Diğer sert sebze ve meyveleri ise buharda ya da fırında pişirmek gerekir. Örneğin havuç, brokoli, karnabahar gibi.
Kesme yöntemi
6-9 ay arasındaki bebekler için yiyecekleri, kabaca iki yetişkin parmağı boyutunda kesmek gerekir. Bu boyut bebeğin gıdayı avuçlamasını kolaylaştırır.
9-12 ay arasındaki bebekler içinse gıdaları küçük nohut tanesi boyutuna getirmek gerekir. Bu boyut da bebeğin besinleri kıskaç hareketiyle tutmasını sağlar.
Bebeğe Parmak Gıda Verirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Artık her şey tamam ve bebeğinize ilk parmak gıdaları sunmaya hazırsınız. Ancak nereden başlayacağınızı, nelere dikkat etmeniz gerektiğini bilmiyorsunuz.
Aşağıda size faydalı olabileceğini düşündüğümüz bilgileri bir araya getirdik:
- Bebeğe yemeğini daima mama sandalyesinde sunun. Öyle ki bebeğin kalçası ve dizleri 90 derecelik açıda olsun. Bebek mümkünse ayaklarını bir desteğin üzerine koyabilsin. Sırtı mama sandalyesinin arkasıyla desteklensin.
- Bebeğe tek seferde 1 çeşit parmak gıda sunun. Mama sandalyesinin tepsisine ya da tabağa çok miktarda besin koymayın. Ağzımızla olduğu kadar gözlerimizle de yeriz. Bu, çok miktarda yiyeceğin bebekte görsel açıdan bunalmışlık yaratması anlamına gelebilir.
- Yiyecekleri doğrudan mama sandalyesinin tepsisine koymakta bir sakınca yok. Silikon tabak ya da kaseler de olabilir.
- Bebeğin en başlarda yiyecekleri ya da tabağı yere atması kaçınılmaz. Bu duruma göre hareket etmekte fayda var.
- Muz ya da avokado gibi yumuşak ve olgun meyveler ile tatlı patates ve havuç gibi sebzeler ilk parmak gıdalar olarak uygun seçimler. Yiyecekleri çubuk şeklinde ve iki yetişkin parmağı kalınlığında parçalara ayırın. Bu şekilde bebek yiyecekleri daha kolay kavrar.
- Semizotu, ıspanak, marul, pazı, kuşkonmaz gibi yiyecekler boğaza yapışma riski taşır. Bu gıdaları 8-10 aydan önce vermek uygun değildir.
- Brokoli, karnabahar gibi sebzeler bazı bebeklerde gaz yapabilir. Bu gıdaları verirken az miktarda denemeli, bebeğinizin durumuna göre miktar ayarlaması yapmalısınız.
- Et ve tavuk yemesi zor gıdalar olabilir. 9 aydan önce vermemek gerekir. Balık, alerjisi olmayan bebekler için 10. aydan sonra uygundur.
- Kivi, portakal gibi meyveler asit içerikleri nedeniyle bebeğiniz için uygun olmayabilir. 1 yaş öncesinde doktorunuza mutlaka danışın. Aynısı çilek için de geçerli. Çilek en alerjik meyvelerden biri. 1 yaşından önce verilmemeli. Sonrasında da çok küçük miktarlarda denenmeli.
- Beslenme konusunda daima bebeğin işaretlerini takip edin. Bebeğin yiyeceği miktar konusundaki kararına müdahale etmeyin. Bebeği, açlık ve tokluk konusunda karar verebilmesi için destekleyin. Bu durum ileride sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirebilmesine olanak tanır.
Önemli Not: Yukarıdaki bilgiler fikir vermesi amaçlıdır. Bebeğinizin katı gıdaya geçiş sürecinde mutlaka doktorunuzla görüşün. Bebeğin yeni besinler tanımasıyla ilgili en doğru bilgiyi daima bebeğinizi tanıyan doktor size verebilir.
Parmak Besinler
Bebeği parmak besinlerle tanıştırırken mevsiminde, taze ve kimyasalsız ürünler seçmeye özen gösterin.
Tabii ki sunduğunuz gıdanın bebeğin yaş dönemine ve bedenine uygunluğu da çok önemli.
Aşağıda parmak besin olarak bebeğinize sunabileceğiniz besinleri bulacaksınız:
- Muz, şeftali, kavun, karpuz, mango, avokado ve diğer çok olgun çekirdeği çıkarılmış, soyulmuş meyveler
- Buharda haşlanmış havuç, bezelye, kabak, patates, tatlı patates, brokoli, karnabahar gibi sebzeler
- İyi pişirilmiş kıyma, organik tavuk, hindi parçaları
- İyi haşlanmış yumurta
- İyi haşlanmış makarna
- Yumuşak peynir çubukları
Yukarıdaki listede yer alan besinlerdeki mantığı kavradıktan sonra siz de bu listeyi genişletebilirsiniz.
Neler Parmak Gıda Olabilir?
Aşağıdaki listeyi bebeğin gelişimi açısından kolaylık olması ve fikir vermesi için hazırladık. Siz dilediğiniz gibi genişletebilirsiniz.
Üç kategorimiz var:
- Ağızda kolaylıkla eriyebilecek gıdalar
- Kolaylıkla ısırılıp ağızda dağılan gıdalar
- Isırılıp çiğnenmesi gereken gıdalar
Her konuda olduğu gibi katı gıdalarla tanışma döneminde de bebeğin işaretlerine, gelişimine dikkat etmek önemli.
Ağızda eriyen
- Olgun muz
- Olgun armut
- Olgun mango
- Olgun şeftali
- Olgun çilek
- Olgun avokado
- Buharda haşlanmış yumuşak havuç
- Buharda haşlanmış tatlı patates
- Buharda haşlanmış patates
- Buharda haşlanmış karnabahar
- Buharda haşlanmış brokoli
Isırılan ve ağızda dağılan
- Yumuşak ekmekten yapılmış tost dilimleri
- İyi pişmiş makarna
- Olgunlaşmış günkurusu kayısı
- Karpuz dilimi
- İkiye bölünmüş ve kabuğu çıkarılmış üzüm
- İyi pişmiş ve dört eşit parçaya bölünmüş yumurta
Isırılan ve çiğnenmesi gereken
- Salatalık dilimi
- Fırında pişmiş patates veya tatlı patates parçaları
- Kılçığı ve derisi temizlenmiş balık parçaları
- Küçük organik tavuk dilimleri
- İyi pişmiş kıyma
- Peynir çubukları
- Kabuğu soyulmuş elma dilimleri
- Kurutulmuş elma parçaları
- Tatlı biber çubukları
Boğulma Riskini Nasıl Ortadan Kaldırırım?
Bebeğin katı gıdaya geçiş döneminde aileleri en çok zorlayan konuların başında boğulma riski gelir.
Çok haklı bir kaygı nedeni, ancak riski elemek konusunda alınabilecek önlemler var.
- Öncelikle bebeğin mutlaka mama sandalyesinde destek almadan dik oturabiliyor olması gerekir.
- Bebeğin mama sandalyesindeki konumu şöyle olmalı: Sırt dik, kalça ve ve dizler 90 derecelik açı oluşturmalı. Mümkünse ayaklar bir tabure ile desteklenmeli.
- Bebek yemek yerken kesinlikle yalnız bırakılmamalı.
- Bazı gıdalardan mümkünse uzun bir süre uzak durulmalı.
Boğulma riski açısından uzak durulması gereken yiyecekler
Aşağıdaki gıdalardan bebek belli bir gelişime ulaşıncaya kadar uzak durulması gerekir:
- Mısır patlağı
- Fındık, fıstık gibi kuruyemişler
- Kuru üzüm
- Çiğ sebzeler (bebek havuç da dahil)
- Bütün üzüm tanesi
- Çekirdeği çıkarılmış kiraz, vişne
- Sert meyveler
Çoğu uzman yukarıdaki ve benzeri yiyecekleri çocuğun tek başına güvenle yemek yiyebileceği yaklaşık 3-5 yaşa kadar önermez.
Ancak siz çocuğunuzu herkesten iyi tanırsınız. Çocuğunuzun gelişimine ve alışkanlıklarına bağlı olarak bu yaş aralığını azaltabilir ya da artırabilirsiniz.
Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.
Kaynaklar: thebump.com, babycenter.com, whattoexpect.com, annabel.com, kidshealth.org, todaysparent.com
