Katı besinlere geçiş ile ebeveynin ve bebeğin hayatında yeni bir dönem açılır.
Anne sütü ya da formül mamanın tek besin kaynağı olduğu dönemler geride kalmıştır artık.
Bebek yeni tatlarla tanışacaktır.
Bu hem zevkli hem de yeni düzenlemeler yapmanızı gerektiren zorlu bir süreç olabilir.
Hazırladığımız bu kılavuzda, katı gıdaya geçişle ilgili bilinmesi gereken tüm temel bilgileri paylaştık.
Katı Gıdaya Ne Zaman Geçmeliyim?
Katı gıdaya geçiş annenin ve bebeğin hayatındaki dönüm noktalarından biridir.
Dünya Sağlık Örgütü ve dünyadaki pek çok sağlık kuruluşuna göre bebekler mümkünse ilk 6 ay yalnızca anne sütü ile beslenmelidir.
6. aydan sonra ise bebekler katı gıda ile tanıştırılmalıdır.
Buradaki kilit nokta, bebeğin ana besin kaynağının yine,
- Anne sütü ya da
- İhtiyaca göre düzenlenen formül mama olmasıdır.
Katı gıdalar özellİkle İlk dönemlerde ek besİn görevİ görürler.
Katı gıdalar, bebeği farklı tat ve kıvamlarla tanıştırmak amacıyla küçük miktarlarda verilir.
Bazı durumlarda katı gıdaya 4. ayda da başlanabilir.
Ancak dünyanın sayılı üniversitelerinden Stanford Üniversitesi Çocuk Hastanesi‘nin de belirttiği gibi bebeklerin 4. aydan önce katı gıdayla tanıştırılması uygun değildir.
Çünkü,
- Anne sütü ya da formül mama bebeğin büyümesi için gereken tüm besleyici maddeleri içerir.
- Bebeğin fiziksel gelişimi kaşıkla yemek yemeye uygun değildir.
- Bebeği çok erken bir dönemde katı gıdayla tanıştırmak aşırı beslenme ve kilo sorunlarına temel oluşturabilir.
- Erken dönemde katı gıdaya geçmek, bebeğin gece boyunca uyumasını sağlamaz.
Bebeğimin Katı Gıdaya Hazır Olduğunu Nasıl Anlarım?
Bebeklerin katı gıdaya geçmesi için genel olarak 6. ay uygun bir zamandır.
Ancak her bebeğin gelişimi farklıdır. Ve katı gıdaya geçişte bebeğin hazır olması büyük önem taşır.
Çocuğun motor gelişimini göz önünde bulundurmak gerekir.
Johns Hopkins Üniversitesi Çocuk Hastanesi‘nin bir yayınında anlatıldığı gibi bebeğin katı gıdaya geçiş için hazır olup olmadığını öncelikle bebeği takip eden doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Bunun yanı sıra bebek;
- Dik oturabiliyorsa ve baş kontrolü varsa,
- Kaşığı diliyle geri itmesini sağlayan püskürterek geri çıkarma refleksini yitirdiyse,
- Sizin yediklerinizle ilgileniyorsa,
- Gıdaları ellemek, ağzına götürmek istiyorsa,
- Günlük süt ihtiyacının tamamını aldığı halde hala aç görünüyorsa,
- Kumaş oyuncaklarını, ellerini ağzına sokuyorsa katı gıdaya geçiş için hazır olabilir.
Ancak bu belirtiler dahi bebeğin katı gıdaya geçmesi için yeterli olmaz.
Her bebek farklıdır. Tavsiyemiz bebeğinizin gelişimini takip eden doktorunuza danışmanızdır.
Bebek için hayatın bu çok önemli dönemecinde aceleci davranmanın gereği yoktur.
Çoğu bebek 6 aylık olduğunda katı gıdaya geçmek İçİn hazır hale gelİr.
Katı Gıdaya Geçtikten Sonra Bebeğe Anne Sütü ya da Formül Mama Vermeye Devam Edilmeli Mi?
Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) 6. ayda katı gıdaya geçen bebeklere anne sütü vermeye devam edilmesini teşvik eder.
Akademi, mümkünse 12. aya kadar bebeğin emzirilmesini önerir.
Bu süreden sonra anne ve bebeğin talebi doğrultusunda anne sütü vermeye devam edilmesini uygun görür.
AAP, ilk 1 yıl bebeğe,
- Demir ve
- D vitamini takviyeleri
vermek üzere mutlaka bir doktora danışılmasını önerir.
Özetle, katı gıdaya geçse de, ilk 1 yıl bebeğin beslenmesinin temelini anne sütü ya da formül mama oluşturur. Bebeğe büyümesi için gerekli besinleri onlar sağlar.
Ayrıca bebek anne sütü veya formül mamayla beslenmeye alışmıştır.
Meme ucunu hissederek, anne sütünü veya formül mamayı tadarak hem rahatlık hem de güven hisseder.
Anne Sütü ya da Formül Mama Hangi Sıklıkta, Ne Kadar Verilmeli?
Katı gıdaya geçişin ardından ebeveynleri en çok kaygılandıran durumların başında anne sütü veya formül mamanın ne sıklıkta verileceği gelir.
Anne sütü ya da mamayı,
- Sabahları ilk öğün olarak,
- Gün içinde katı gıdalardan önce veya sonra,
- Geceleri uyku öncesi verin.
Ayrıca,
- Bebeğiniz emmek konusunda çok istekliyse önce katı gıda verip ardından anne sütü ya da mama teklif edebilirsiniz.
- Bebeğiniz daha ılımlıysa, o zaman önce anne sütü ya da biberonu teklif edip ardından katı gıdaya geçebilirsiniz.
- Bebek 7-10 ay arasında alması gereken kalorinin çok büyük bir bölümünü anne sütü ya da formül mamadan alır.
- Bu dönemde katı gıdalar, bebeğin çiğneme ve yeme eylemlerini geliştirmesine, farklı tat ve kıvamlarla tanışmasına yardımcı olur.
- 9. aya kadar bebeği her 3-4 saatte bir, günlük 600-800 ml anne sütü ya da formül mamayla besleyin.
- 9-12 ay arası, bebeğinizi her 4-5 saatte bir, günlük 450-700 ml anne sütü ya da formül mamayla besleyin.
Katı Gıdaları Bebeklere Gün İçinde Ne Zaman Vermeli?
Bebek yemek yemeyi kavradıkça, yiyecek ve öğünlere ilgi gösterdikçe
- Sabah,
- Öğle ve
- Akşam olmak üzere bir rutin oluşturun.
Uzmanlar, bebeklerİn 1 yaşına geldİğİnde bellİ bİr düzende yemek yeme alışkanlığı kazanmaları gerektİğİnİ söyler.
Burada amaç bebeği yemeye zorlamak değil, masa düzeni ve yemek saati anlayışı edinmesini sağlamaktır.
- Bebekleri 6 aylıkken (4 aylıkken katı gıdaya başlayanları 4-6 ay arasında) iki öğün katı gıdayla besleyin.
Öğünlerde 2-4 yemek kaşığı yemek önerin.
- 7-12 ay arası bebeklerin öğün sayısını üçe çıkarın.
Her bir öğün bebeğin yumruğu büyüklüğünde olsun.
Katı Gıdaya Geçtikten Sonra Yemek Rutinleri Oluşturmak Gerekir Mi?
Bebek için her konuda olduğu gibi yemek konusunda da belli bir rutin oluşturmak gerekir.
Bu, bebeğin hem alışkanlık kazanması hem de kendini güvende hissetmesi için önemlidir.
- Yemek zamanının geldiğini belli etmek için işe önce elleri yıkayarak başlayabilirsiniz.
- Sonra sakin bir şekilde bebeği mama sandalyesine oturtun.
- Televizyon ya da müzik açıksa kapatın.
Bu şekilde bebek yalnızca yemekle ilgilenebilir ve doyduğunu anlaması açısından uyaranların az olduğu bir ortamda bulunmak daha doğrudur.
Bebekler Katı Gıdaya Ne Zaman Geçmeli?
Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere dünyadaki pek çok sağlık kuruluşu bebeklerin ilk 6 ay yalnızca anne sütü ile beslenmelerini önerir.
6. ay itibariyle bebeğin katı gıdalarla tanışması gerekir.
Çünkü,
- 6. aydan sonra bebeğin artan enerji gereksinimi yalnızca anne sütü ya da formül mamalarla sağlanamaz.
- Doğumda anneden sağlanmış olan demir ve çinko depoları boşalır.
- Farklı tat ve kıvamlar bebekte ısırma ve çiğneme becerisini artırır.
- Katı gıdalar için en uygun zaman bebeğin desteksiz dik oturabildiği zamandır. Bu da ortalama olarak 6. aydır.
Bazı durumlarda katı gıdaya geçiş 4. ayda olabilse de 4. aydan önce bebeğin vücudu katı gıdaya kesinlikle hazır değildir.
Bebeğin baş kontrolü ve çiğneme becerisi henüz yeterince gelişmemiştir.
6. aydan önce bebeğİn böbrek ve bağırsakları yeterİnce olgunlaşmadığı İçİn
katı gıdaları sİndİrmesİ zordur.
Bebeklerin Katı Gıdaya Geçmesi
Küçücük bir varlık aylarca anne sütü ya da formül mamayla beslendi.
Yetenekleri gün be gün gelişti ve sonunda sıvı besinler dışındaki besinlerle tanışma zamanı geldi.
Belki de insan hayatının en önemli dönüm noktalarından birini yaşayacak.
Çünkü bu süreç;
- Sıvıdan katıya geçiş,
- Çiğnemek,
- Farklı tatlar,
- Beslenirken anneyle temastan yoksun olmak,
- Gıdayı tutmak, ağzına götürmek gibi pek çok yeniliği barındırıyor.
Bu nedenle önemli ve bebeğin gelişimsel bazı evreleri tamamlamış olmasını gerektiriyor:
- Bebekler genellikle 6. aydan sonra katı gıdaya geçmek üzere hazır hale gelirler.
- Bazı bebekler 4 aylıkken katı gıdaya geçiş yapar. Ancak 4. aydan önce katı gıdaya geçiş bebek için uygun değildir.
- Bebekte baş kontrolü varsa, dik oturabiliyorsa, çiğneme becerisi gelişiyorsa, ellerini ağzına götürüyor ve yiyeceklere ilgi gösteriyorsa ek gıdalarla tanışmak için hazır hale geldiğini anlayabiliriz.
- Bebek bu dönemde diliyle gıdaları itmeyi bırakır. Ağzına verilen gıdayı alıp çiğnemeye ve yutmaya başlar. Bu koordinasyonun gelişimi için bebeğe biraz zaman tanımak gerekir.
- Farklı tat ve kıvamlar bebekte ısırma ve çiğneme becerisini artırır.
Dünya Sağlık Örgütü ek besine başlama yaşını 6. ay olarak, ek besine başlamanın tamamlanma yaşını da 2 yaş olarak belirtir.
Bebeklere Katı Yiyecek Ne Zaman Verilebilir?
Bebeklere en erken 4. ay olmak üzere, 6. aydan itibaren katı yiyecekler verilebilir.
Peki bu yeni dönemde bebeğin beslenmesinde nelere dikkat etmek gerekir?
En önemli nokta bebeğin temel besin maddesinin hala anne sütü veya formül mama olduğunu unutmamaktır.
Katı gıdalar yaklaşık olarak 8. ay İtİbarİyle bebeğİn hayatında
daha önemlİ olmaya başlar.
Bebeği katı gıdaya alıştırırken aşağıdaki adımları uygulamak işinizi kolaylaştırabilir.
Basit Yiyeceklerle Başlayın: Tuzlu, baharatlı, şekerli, alerji yapma olasılığı olan besinlerden kaçının.
Besinleri tek tek tanıtın.
Bebek her bir besinin ayrı ayrı tadını alsın.
Besleyici Öğelerden Zengin Gıdaları Önerin: Demir ve çinko 6. aydan itibaren bebeğin beslenmesinde önemli yer tutar.
Çünkü doğumda anneden alınan demir ve çinko depoları tükenir.
Püre haline getirilmiş et, bebek tahılları, demirle zenginleştirilmiş tahıllar bu açıdan zengin olabilir.
Yeni Sebze ve Meyveler Sunun: Bebeğe en başta püre haline getirilmiş sebze verebilirsiniz.
Bazen ebeveynler bebeklerine çok küçük miktarlarda sebzeyi püre haline getirmeden sunar. Her zaman söylediğimiz gibi sizin bebeğiniz, sizin seçiminiz.
Bebeğinizin gelişimini takip eden doktorunuza danışarak püre sürecine girmemeyi tercih edebilirsiniz.
Sebzelerin ardından meyve sunabilirsiniz.
Bebeğe yeni bir gıda sunmadan önce en az 3 gün beklemenizi öneririz.
Parmak Gıdalarla Tanıştırın: Bebek en az 8 aylık olduğunda katı gıdalar hayatında daha fazla yer almaya başlar.
Peynir, yumuşak meyveler, makarna gibi besinleri kavramak, ağzına götürmek ve çiğnemek bebek için zevkli bir süreç olabilir.
Bebek gıdalara dokunur ve sonra onların tadını çıkarır.
Öğünleri Yavaş Yavaş Artırın: Bebeğe 6.-8. aylar arasında günde 2 kez, 9. aydan sonra da günde 3-4 kez katı gıda önerebilirsiniz.
Öğünleri yavaş yavaş artırmak bebeğin katı gıdaya geçişini destekler.
Mide ve bağırsak sistemi de yavaş yavaş yeni düzenine uyum sağlar.
Bebekler Katı Gıdaya Nasıl Alıştırılır?
Bebekleri katı gıdaya alıştırmanın tek bir doğru yolu yoktur.
Bazı ebeveynler bebeğe kaşıkla tahıl lapası veya püre kıvamlı yiyecekleri kendileri yedirir. Bazıları ise bebeğin kendi kendini beslemesi yolunu tercih eder.
Aşağıda bebekleri katı gıdaya alıştırmanın iki farklı yolunu okuyacaksınız.
İkisi de denemeye değer.
Geleneksel Yöntem
Bebeği katı gıdaya alıştırmak için en geleneksel yöntem, tahıl lapası veya püre kıvamlı yiyecekleri ebeveynin kaşık ile yedirmesidir.
- Bebek mama sandalyesine oturtulur ve ebeveyn bebeğe hazırladığı gıdayı kaşıkla verir.
- Bebek ilk zamanlar dilini dışarı çıkarır. Yemeği dışarı iter. Burada sabırlı olmak gerekir. Çünkü bebek kaşıkla verilen gıdayı toplayıp yutmayı öğrenmek için zamana ihtiyaç duyar. Bu bir koordinasyon işidir ve olgunlaşması zaman alır.
Kendi Kendini Besleme (baby-led weaning)
Kendi kendini besleme (baby-led weaning) son yıllarda pek çok ebeveynin başvurduğu sağlıklı bir yöntem.
Bu yöntemle bebek kendi kendini beslemeye başlar.
- Mama sandalyesinde oturan bebeğin önündeki tepsiye bebeğin diş ve damak yapısına uygun gıdalar küçük parçalar halinde konur.
- Bebek onları alır ve ağzına götürür.
Bu yöntemde etrafın biraz dağılmasını ve kirlenmesini göze almak gerekir.
Unutmayın bebeğiniz henüz alıştırma yapıyor ve yoğun bir fiziksel beceri kazanma sürecinden geçiyor.
Katı Gıdalara Başlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Los Angeles, Kaliforniya Üniversitesi UCLA katı gıdalara başlarken dikkat edilmesi gereken en önemli konunun meyve ve sebzelerin iyi yıkanması olduğunun altını çizer.
Sebze ve meyvelerin çekirdek ve tohumları çıkarılmalıdır.
Toprağa temas eden her türlü gıdanın
İyİ yıkanmış olması gerekir.
Çünkü bir tür gıda zehirlenmesi olan botulizme yol açan bakteri bu tür gıdalarda bulunabilir.
Prof. Dr. Gülbin Gökçay da “99 soruda bebek beslenmesi” isimli kitapta katı gıdalara başlarken dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıralar:
- Katı gıdalar az miktarlarda verilir.
Önce bir tatlı kaşığıyla başlanır. Zaman içinde miktar artırılabilir. - Katı gıda bebek uyanık ve keyfi yerindeyken verilmelidir.
- En uygun saat öğle vaktidir.
- Başlangıçta ek gıdadan sonra bebeği emzirmek iyi olur.
Çünkü öncelikle verilen miktar azdır, bebeği doyurmaz. İkinci neden ise anne sütü yeni besinin sindirilmesini sağlar. - Yeni bir gıda her zaman öncelikle öğle öğününde verilmelidir.
Çünkü bu şekilde gıdanın yol açabileceği reaksiyonun takip edilmesi daha kolay olur. - Farklı gıdalar en az 3 gün, tercihen 7 gün arayla denenmeli.
- Besinler temiz ve taze pişmiş olmalıdır.
- Tuzlu, baharatlı, alerji yapma olasılığı olan besinlerden kaçınılmalı.
- Bebeğin hoşlanmadığı yiyecekler 2-3 haftalık aralarla tekrar denenmeli.
- Bebek yaklaşık 8 aylık olunca katı gıdalar daha önemli hale gelmeye başlar. Burada ailenin bir plan takip etmesi en sağlıklı yoldur. Şöyle ki; öğünlerin ne zaman, nerede yeneceğini ve yemekte ne olacağını aile belirler. Bebek ise yemekte ne kadar yiyeceğini belirlemekten sorumludur.
- Bebek istemediği halde yemeye asla zorlanmamalıdır. Yemek ebeveyn ve bebek arasında bir mücadeleye asla dönüştürülmemelidir.
Bebeklerin Katı Gıdayı Reddetmesi
Bebeklerin katı gıdayı reddetmesi çok sık rastlanan bir durumdur.
Uzmanlar bebeklerin bu konudaki tutumuna saygı göstermek gerektiğini belirtiyor.
Unutmayın bebek katı gıdaya başlayana kadar tek bir tat ve doku biliyordu.
Anne sütü ile besleniyorsa anne sütünün tadını ve annenin memesinin dokusunu. Formül mama ile besleniyorsa mamanın tadı ile biberon emziğinin dokusunu…
İkincisi bebek katı gıdaya geçiş sürecinde sadece gıdalarla tanışıyor. Hala temel besin kaynağı anne sütü ya da formül mama.
Bebekle yemek konusunda mücadeleye girmek, bebeğin belki de tüm hayatı boyunca sahip olacağı yanlış beslenme alışkanlıkları geliştirmesine yol açabilir.
Bebek bİr gıdayla İlgİlenmedİğİnde,
onu reddettİğİnde
önemlİ olan ara vermek, ısrar etmemektİr.
- Yemek,
- Çiğnemek ve
- Yutmak bebeklerin doğuştan iyi oldukları yetkinlikler değildir.
Zaman içinde öğrenip, geliştirirler. Bebeğe bu konuda destek olmak, kendisini geliştirirken zorlamalarla şevkini kırmamak esastır.
Bebeğiniz katı gıdaları reddettiğinde aşağıdaki yöntemleri denemek işinizi biraz daha kolaylaştırabilir.
Farklı Gıdalar Deneyin
Bir gıdayı reddettiğinde bebeği zorlamayın ve ayına uygun başka bir seçenek deneyin.
Reddettiği gıdayı 2-3 hafta sonra tekrar önerirseniz belki kabul eder.
Kendi Başına Yemeye Teşvik Edin
Küçük parçalara ayırdığınız bir gıdayı mama sandalyesinin tepsisine koyun.
Bebek kendisi dokunarak, hissederek, ağzına götürerek, yani kendi kendine birşeyler yaparak yemekten zevk alır hale gelebilir.
Yaratıcı Olun
Farklı gıdalar kadar farklı ortamlar da deneyebilirsiniz.
Bebeği alıp bir parka götürebilir, orada öğle yemeği yedirebilirsiniz ya da aranızda bir mücadele başladıysa bir yakınınızdan yardım isteyebilirsiniz.
Küçük değişiklikler bebeğe hoş gelebilir.
Biraz Ara Vermek ve Destek Almak Önemli
Eğer hiçbir şey işe yaramıyorsa, birkaç hafta katı gıdaya geçiş konusuna ara verin.
Bebeğin dönemine bağlı olarak yeterince beslenip beslenmediğini ve katı gıdaya geçiş konusunu doktorunuzla konuşun.
Profesyonel destek almak bebeğe de size de iyi gelebilir.
Katı Gıdaya Geçen Bebeklerin Daha İyi Uyuması Araştırması
İngiltere’de yapılan ve 2018 yazında açıklanan bir araştırmaya göre,
3 aylıktan itibaren anne sütünün yanı sıra katı gıdayla da beslenen bebekler sadece anne sütüyle beslenen bebeklere göre daha uzun süre uyuyor.
Londra’da King’s College ve St. George’s University of London tarafından yapılan araştırmada 3 aylık 1303 bebek gözlemlendi.
- Bebeklerin yarısı ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslendi.
Bu bebekler 6 aydan sonra katı gıdaya geçirildi.
- İkinci gruptaki 3 aylık bebeklere anne sütünün yanı sıra katı gıdaya da başlandı.
Daha sonra tüm bebeklerin 3 yaşına kadar olan uyku düzenleri karşılaştırıldı.
Bu araştırmada dikkat çeken noktalar şunlardı:
- Sadece zamanında doğan, sağlıklı ve o güne kadar anne sütüyle beslenmiş bebeklerin araştırmaya katılmasına izin verildi.
- Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiye ettiği üzere tüm annelerin 2 yaşına ya da daha sonrasına kadar emzirmeye devam etmeleri desteklendi.
- 3 ay itibariyle katı gıdaya başlatılan bebeklerin anne sütü almaya da devam etmeleri teşvik edildi.
İlk hafta bebeklere, alerjik reaksiyonları tetikleyebilecek pirinç, püre haline getirilmiş mevye ve sebzeler verildi. Bunun ardından annelere,
- Alerjik reaksiyonları tetikleyebilecek 6 gıdayı daha bebeklerine yavaş yavaş sunmaları tavsiye edildi.Bu gıdalar:
İnek sütü (2. hafta),
Yerfıstığı (3. ya da 4. hafta),
Yumurta (3 ya da 4. hafta),
Susam (3 ya da 4. hafta),
Balık eti (3 ya da 4. hafta),
Buğday (5. hafta) - Bu gıdaların bebeklere haftada iki kere 2’şer gram verilmesi önerildi.
- Bebekleri 6 aylık olan annelere, bebeklerini katı gıdayla tanıştırırken takip etmeleri gereken herhangi bir yönerge verilmedi.
- Araştırma sürecinde ebeveynlerden bebekleri 12 aylık olana kadar her ay, 12 aydan sonra da bebekler 3 yaşına gelene kadar 3 ayda bir anket doldurmaları istendi.
Ankette sorulan sorular ise şöyleydi:
Bebek hangi gıdaları yedi?
Bebek ne sıklıkta ve ne süreyle anne sütü emdi?
Bebeğin bir önceki hafta uykusu nasıldı?
Bebek Uyku Araştırmasının Sonuçları
Araştırmada erken dönemde katı gıdayla tanıştırılması beklenen bebeklerin ortalama olarak 4 ay civarında katı gıdaya geçtikleri gözlemlendi.
Karşılaştırma grubundakiler ise 6 ay civarında katı gıdaya geçtiler.
Araştırmanın sonuçlarına göre,
- Bebekler 6 aylık olduğunda; katı gıdaya çok daha erken başlayan bebekler, katı gıdaya yeni geçen bebeklere oranla geceleri 17 dakika daha fazla uyuyordu.
- Karşılaştırma grubundakiler gecede 2 kez uyanırken, katı gıdaya erken geçen bebekler gecede 1.7 kez uyanıyordu.
- Katı gıdaya erken başlayan bebeklerin diğerlerine göre uykuda ağlama ve asabiyet sorunları yarı yarıya azdı.
Katı Gıdalar Gece Kesintisiz Uykuyu Destekliyor Mu?
Dünya Sağlık Örgütü ve İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi’nin resmi önerisi bebeklerin 6. aydan sonra katı gıdaya başlaması yönünde.
Ancak İngiltere’de 2010 yılında yapılan Bebek Besleme anketine göre resmi uyarının aksine annelerin yüzde 75’i 5. aydan önce bebeklerini katı gıdayla tanıştırıyor.
Annelere göre bu durumun nedeni bebeklerin gece uyanma sıklığı.
Ne var ki katı gıdaya erken başlamanın bebeklerin uykusu üzerinde hiçbir etkisi olmadığı yönündeki görüşler de yabana atılır cinsten değil.
Bu görüşler, katı gıdaların bir bebeğin uyumasına nasıl olup da etki ettiği yönünde fizyolojik bir neden bulunmadığına işaret ediyor.
Bir kere bebekler geceleri sadece acıktıkları (ilk birkaç haftadan sonra) için uyanmaz deniyor. Tıpkı yetişkinler gibi uyanırlar çünkü,
- Üşümüşlerdir,
- Rahatsız hissetmişlerdir
ya da en basit haliyle
- Rahatlatılmaya ihtiyaçları vardır.
Bir yetişkinle bebek arasındaki en önemli fark, bebeğin kendi kendini rahatlatamamasıdır.
Diğer yandan bebek acıktığı için uyandı diyelim.
Bu konudaki en duyarlı çözüm bebeğe anne sütü önermek olur çünkü daha çok enerji verdiği gibi içeriğinde ona sunacağınız herhangi bir gıdadan daha çok yağ ve protein vardır.
Bebekler gece uyandığında neden anne sütü tercih edilmeli?
Anne Sütü Hakkında Temel Bilgiler ve En Çok Sorulan Sorular makalemizde anne sütünün içeriğini ve yararlarını okuyabilirsiniz.
Bebeklerin 6. ay itibariyle katı gıdayla tanıştırılmalarının;
- Motor gelişim kapasitesi,
- Sindirim sisteminin hazır olması,
- Bebeğin dik oturabilmesi,
- Baş kontrolü gibi birçok kriteri var.
Anne sütünün yararı ise tartışılmaz.
Dünya Sağlık Örgütü 6. aydan sonra katı gıdaya başlayan bebeğin 2 yaşına kadar emzirilmesini doğal beslenme olarak tanımlıyor.
Şimdi herşeyin doğalı dediğimiz bir dönemde, her ne kadar araştırmalara önem veriyor olsak da, doğaldan niye uzaklaşalım?
Ortalama 17 dakikalık bir fark için bebeği erkenden katı gıdayla niye tanıştıralım? Düşünmeye değer, değil mi?
Siz siz olun doktorunuza danışmadan,
4, hatta 6 aydan küçük bebeğİnİzİ
katı gıdayla tanıştırmak İçİn
acele etmeyİn.
Bebeğinizi Katı Gıda İle Tanıştırmak
Bebeği katı gıdayla tanıştırmak ebeveynler için oldukça önemli bir dönemeç.
Anne sütü ya da formül mama ile rahat şekilde beslenen bebeği katı gıdalar için teşvik etmek büyük bir gündem.
Aşağıda katı gıdaya geçişte size yardımcı olabileceğini düşündüğümüz noktaları yazdık:
- Bebeği mutlaka mama sandalyesine oturtun ve güvenliğini iyice sağladığınızdan emin olun.
- Bebek tahıllarını sadece kaşıkla verin. Doktorunuz aksini tavsiye etmedikçe tahılları asla biberona koymayın. Bu, bebeğin boğulmasına yol açabilir. Ayrıca bebek olması gerekenden fazla kilo alabilir.
- Bebek kaşığı ağzına kendisi götürmek isterse etrafın kirlenmesine takılmadan, bebeğin bu deneyimi yaşamasına izin verin.
- Sakın siz sevmediğiniz için herhangi bir gıda maddesini önermemezlik etmeyin.
- Yeni gıdalar için bebeğinize şans verin. Bebek ona sunduğunuz bir gıdayı reddediyorsa birkaç hafta sonra tekrar deneyin. Belki yine reddedecektir, belki de fikrini değiştirip yemeye karar verecektir.
- Boğulma riskine karşı bebeği mama sandalyesinde gıdalarla yalnız bırakmayın. Yutamayacağı gıdalar vermeyin.
- Bebeğin gıdalara dokunmasına izin verin. Dokusunu, kıvamını fark etmek, sonra kendi çabasıyla o gıdayı ağzına götürmek, bebeği yemek yemek konusunda cesaretlendirir.
- Kabızlık için dikkatli olun. Bazı bebekler katı gıdaya geçişle birlikte kabızlık yaşayabilir çünkü bebeğin diyeti değişir.
- Bu durum genellikle geçicidir. Ancak bebek kakasını yapmakta zorlanıyorsa, kakası çok sertse, bağırsak hareketlerinde azalma olduysa mutlaka doktorunu bilgilendirin.
- Bazı doktorlar sindirim sistemini hafifletecek ve bağırsak hareketlerini tetikleyecek şeftali, armut gibi yüksek lif oranına sahip meyveler önerir.
- Bebeğinizin kakasının rengi katı gıdaya geçişle birlikte değişebilir, sakın panik yapmayın. Koku konusuna ise hiç girmeyelim. Çünkü katı gıdayla birlikte bebeğinizin kakası kokacaktır. Yediği miktarlar çok az olsa bile…
Bebeğinizi Katı Yiyeceklerle Kolay Tanıştırmanın ve Alıştırmanın Yolları
Bebeğinizi katı yiyeceklerle kolay tanıştırmanın ve alıştırmanın alternatif yollarını bilmek işinizi çok kolaylaştıracaktır.
Bebeğiniz ve siz zorlanmadan bu dönemi nasıl atlatabilirsiniz?
Bebeğinizle ilişkiniz bozulmadan, birbirinizi zorlamadan sağlıklı beslenme alışkanlıkları nasıl kazandırırsınız öğrenmek istiyorsanız önerilerimiz aşağıda:
- Kendi Beslenme Alışkanlıklarınızı Düzenleyin
Evet, doğru okudunuz. Belki ilk maddeye koyarak biraz abarttık ama inanın ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi.
Çocuklar söylediklerinizi değil sizden gördüklerini yaparlar.
Bebeğİnİze sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırmak İstİyorsanız öncelİkle
kendİ alışkanlıklarınızı gözden geçİrİp gereklİ düzenlemelerİ yapmalısınız.
Bebeğe gazlı içecek vermiyorsanız, sizin de içmemeniz gerekir.
Elde tabak televizyon karşısına geçip yerseniz bebeğe masa adabını nasıl öğreteceksiniz? Bu durum özellikle 1 yaşından sonra büyük önem kazanıyor.
Şimdi gelelim bebekle ilgili düzenlemelere…
- Doğru Zaman Geldi
Genellikle tüm bebekler 6. ayda katı gıdaya geçiş için hazır hale gelir. Ancak çocuk doktorunuza mutlaka danışın.
Bebeğin işaretlerini iyi okuyun. Yukarıda bebeğin gelişimsel olarak katı gıdaya nasıl hazır hale geldiğini yazdık.
Bebeği gözlemlerken bu işaretleri takip edebilirsiniz.
- Gerekli Ekipmanı Alın
Rahat bir mama sandalyesi bu işin olmazsa olmazı.
Yumuşak bir kaşık, bebeğin rahat edebileceği bir önlük, kırılmayacak bir tabak ya da kase, mama sandalyesinin altına serilebilecek bir örtü.
Başlangıç için bunlar size yeter.
- Rahat ve Sakin Bir Ortam Hazırlayın
TV açık olmasın ya da radyo.
Bebeğin dikkatini yeni tanışacağı katı gıdadan başka bir yöne çekebilecek herhangi bir uyaran istemiyoruz.
- Basit Yiyeceklerle Başlayın
Örneğin bebek tahılları. Bir kaseye koyduğunuz formül mamanın ya da anne sütünün içine tahılları ekleyin. Bebek kaşıkla almak isterse şans verin.
Bu bir yolculuk ve siz yeni başladınız. Tadını çıkarmaya bakın.
Meyve ya da sebze püreleri başlangıç için rahat yiyecekler. Ama vermeyi tercih ediyorsanız.
Bazı ebeveynler püre yapmayı tercih etmiyor ki bu da normal.
- Keyifli Bir Zaman Seçin
Katı gıda bebek uyanıkken ve keyfi yerindeyken verilmelidir.
En uygun saat öğle saatidir.
- Az Miktarda Verin
Bir çay kaşığıyla başlayın. Bakalım sunduğunuz gıdaya nasıl tepki verecek?
İstemezse sakın ısrar etmeyin. Bebek için çok yeni bir yol.
- Bebeği Emzirin
Katı gıdadan sonra bebeği emzirmek gerekir.
Bunu iki nedeni var. Birincisi bebek çok küçük miktarda katı gıda alır ve doymaz.
İkincisi anne sütü, katı gıdanın sindirilmesine destek olur.
- Her Zaman Öğle Öğünü
Yeni bir besin her zaman öğle öğününde verilmelidir. Bu şekilde katı gıdaya bağlı olarak oluşabilecek herhangi bir alerjik reaksiyonu takip etmek daha kolaydır.
Alerjik reaksiyonlar deride döküntü, gözlerde yaşarma ve kızarma, ishal ya da kabızlık, huysuzluk olarak ortaya çıkabilir.
- Hoşlanmadığı Yiyecekler İçin Bekleyin
Bebek bir katı gıdayı reddettiyse, onu tekrar denemek için aradan 2-3 hafta geçmesini bekleyin.
- Ortalığın Kirlenmesi ve Dağılmasına İzin Verin
Her lokmanızdan sonra birinin gelip ağzınızı sildiğini düşünün. Ne kadar rahatsız edici değil mi?
Bebek hayatının en önemli deneyimlerinden birini yaşıyor. O yüzden ortalığa yemeklerin saçılmasına, bebeğin bırakın yüzünün, saçına kadar her yerinin yemek olmasına izin verin.
Bebeğiniz bata çıka yemek yemeği öğreniyor. Ne mutlu size!
Bebeğinizi Katı Gıda İle Tanıştırırken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Bebek ve anne için katı gıdalarla tanışma hayatın önemli dönemeçlerinden biri.
Sizin için bu dönemi kolaylaştıracağını düşündüğümüz bazı ipuçlarını belirledik.
- Bebeğinizin ve sizin sakin ve rahat olduğunuz bir zamanı tercih edin. Zamanınız bol olursa daha iyi olur.
- İlk önce emzirmeyi ya da formül mama vermeyi teklif edin.
- Günde bir kez birkaç çay kaşığı yemek önerin.
- Bebeğiniz katı gıdayı ilk başta reddederse, bir sonraki güne kadar bekleyin ve yeniden deneyin.
- Bazen yeni bir besini bebek kabul edinceye kadar defalarca önermeniz gerekebilir.
- Rehberiniz her zamanki gibi bebeğiniz olsun. Doyduğuna dair işaretlerine saygı duyun. Bir gıdayı istemiyorsa ısrar etmeyin.
Güvenlik Kuralları
Katı gıdaya geçişte bazı güvenlik önlemleri almanız, sonradan canınızın sıkılmasını ve bebeğin deneyiminin kötü olmasını engeller.
Aşağıdaki güvenlik kurallarını mutlaka uygulayın.
- Mama sandalyesinde bebeğinizi yalnız bırakmayın.
- Bebek yemek yerken mutlaka dik bir konumda olsun.
- Yemek saatinde gözünüzü bebekten ayırmayın.
- Bebeğin çiğneme ve yutma becerileri zamanla gelişeceğinden en başlarda gıdaların uygun büyüklükte olmalarına dikkat edin.
- Kesici aletler, sivri çatal, ağır kaşık gibi malzemeler bebeğin erişiminde olmasın.
- Yemeğin sıcaklığını ya da soğukluğunu bebeğe vermeden önce kontrol edin.
- Her öğünden önce kendi ellerinizi ve bebeğin ellerini yıkayın.
Bebeğimin Doyduğunu Nasıl Anlarım?
Bebeğin iştahı tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi günden güne farklı olabilir.
O nedenle ne kadar yiyerek doyduğunu söylemek çok gerçekçi olmaz.
Aşağıdaki belirtiler size, bebeğinizin doyduğunu anlatabilir:
- Bebek sandalyesinde geriye yaslanır.
- Başını yiyeceklerden başka bir yöne çevirir.
- Kaşıkla oynamaya başlar.
- Bir sonraki ısırık için ağzını açmayı reddeder. Bazen bebekler ağzını sımsıkı kapar çünkü verdiğiniz lokmayla işi henüz bitmemiştir. Bebeğe, çiğneyip yutması için zaman tanımak önemli. Bebeklerde Doyma: Sık Sorulan Sorular ve Ebeveyn Endişeleri doyma konusunda çok kapsamlı bir içerik. Buradan ulaşabilirsiniz.
Neden Katı Gıdaya Bebeğiniz 6 Aylıkken Başlamalısınız?
Dünya Sağlık Örgütü gibi pek çok sağlık kuruluşu katı gıdaya geçerken bebeğin ortalama olarak 6 aylık olmasını önerir.
Bunun bebeğin duygusal ve fiziksel gelişimi açısından önemi vardır.
Çünkü,
- 6 ay civarında bebek yalnızca anne sütü ya da formül mama ile doymaz.
- Bebeğin doğumda anneden aldığı demir ve çinko depoları 6. ay civarı boşalır. Bu depoları doldurmak için katı gıdalara ihtiyaç vardır ki bebek böylece büyüyebilsin.
- Bebeğin sindirim sistemi 6 ay civarı katı gıdalarla başa çıkabilecek gelişime ulaşır.
- Bebek gıdayı kaşık ya da elle alıp ağzına götürmek için yeterli fiziksel olgunluğa erişir.
- Bu, aynı zamanda alerjen gıdaları tanıştırmanız gereken bir dönemdir.
Neden Katı Gıdaya Bebek 6 Aydan Küçükken Başlamamalısınız?
Katı gıdaya bebek 6 aydan küçükken başlamak bebeğinizi ve sizi pek çok açıdan zorlayabilir.
Bebeğin küçük olması, bu yeni beslenme biçimi için öncelikle fiziksel ve gelişimsel açıdan hazır olmaması anlamına gelebilir.
Gıdaları daha kolay reddedebilir.
Katı gıda için henüz hazır olmayan daha küçük bebekler, gıdaları ağızlarından dışarı atacaklardır. Bu da öğünleri sadece vakit kaybı haline getirmeyip aynı zamanda moral de bozar.
Katı gıdaya erken başlamanın diğer dezavantajları ise şunlardır:
- Anne sütünün yararını azaltır.
- Emziriyorsanız, anne sütü üretimini azaltır.
- İleri yaşlarda şişmanlığa eğilimi artırır.
- Özellikle solunum yolu hastalıklarının görülme riski artar. Artan enfeksiyon riski ortaya çıkar.
- Alerjik hastalıklar daha sık görülür.
Bebeğinizin Yiyebileceği İlk Katı Yiyecekler
Aylarca anne sütü ya da formül mama gibi sıvı formlarla beslenen bir bebek için katı gıda oldukça büyük bir yeniliktir.
Bebeği bu süreçte desteklemek için ebeveynlerin dikkat etmesi gerekenler şunlardır:
- Bebeğinizin ilk yiyecekleri yumuşak, ezilmiş ya da ince parçalar halinde olmalıdır.
- Bebeğin ihtiyacı farklı kıvamlardaki yiyeceklerdir. Bu şekilde çiğnemeyi öğrenirler.
- Çiğnemek bebeğin konuşma gelişimi açısından önemli bir yetenektir.
- Aynı zamanda kendi kendine beslenmeyi destekler; bebek büyüdükçe karşılaşılan beslenme zorluklarının da önünü keser.
- Bebek 1 yaşına geldiğinde, ailenin geri kalanının yediği kıvamdaki yiyecekleri yer hale gelir.
Ek Besinleri Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Ek besinleri hazırlarken dikkat edeceğiniz bazı unsurlar size ve bebeğinize zevkli bir yemek deneyimi yaşatacaktır.
- Eldeki tüm kesik ve yaraları kapatın.
- Gıdalarla temastan önce ellerinizi mutlaka yıkayın.
- Meyve ve sebzelerin iyi yıkandığından emin olun.
- Hazırladığınız gıdaların üstünü örtün ve 10 derecenin altında saklayın.
- Önceden pişirilmiş bir besin 2. kez verilecekse duman çıkaracak biçimde ısıtılmasına özen gösterin.
- Yeşil yapraklı besinleri bir kereden fazla ısıtmayın.
Bebeğiniz İçin İlk Gıdalar
Bebeğin yiyeceği ilk katı gıdalar öncelikle bebeğin gelişim dönemine uygun olmalıdır.
- Doğal,
- Taze,
- İyi pişirilmiş,
- Doğru bir teknikle evde hazırlanmış gıdaları bebeğinize verebilirsiniz.
Demir bebeğin beslenmesinde önemli bir unsurdur.
- Demir destekli bebek tahılları,
- Et,
- Balık ve
- Tofu kıvam ve içerik açısından ilk gıdalar arasında yerlerini alabilir.
Püre haline getirilmiş gıdalar sindirilmeleri rahat olduğundan başlangıç için iyidir.
Bunlar,
- Sebzeler
Mevsimine göre bal kabağı, patates, tatlı patates…
- Meyveler
Mevsimine göre armut, elma, muz…
- İyi pişmiş pirinç ya da demirle zenginleştirilmiş bebek tahılı,
- Mevsimine göre sebze-meyve püreleri,
- İyi pişmiş et,
- Balık,
- Mercimek gibi kuru baklagiller,
- Makarna ve ekmek,
- Tam yağlı yoğurt.
Özellikle 8. aydan itibaren bebekler parmak gıdalara geçerek kendi kendilerine beslenmenin tadını çıkarabilir.
Örneğin,
- Yumuşak meyve parçaları ya da pişmiş sebzeler
Küçük bir muz, ince bir karpuz dilimi ya da avokado ve domates dilimleri. - Buharda haşlanmış fasulye, patates, balkabağı, havuç, brokoli gibi sebzeler
- Bebeğin kendi kendine beslenme deneyimini destekleyecek ev yapımı galete, küçük bir tost
- Jülyen kesilmiş ve pişirilmiş et parçaları doğru seçimler olabilir.
Bebeğiniz İçin İlk İçecekler
1 yaşına kadar bebeğinizin temel içeceği,
- Anne sütü ya da
- Formül mamadır.
Bunun yanı sıra,
- Kaynatılıp soğutulmuş küçük bir bardak su içebilir.
Bebek daha fazla katı gıda aldıkça, süt içmeyi azaltabilir. En azından bir öğünü kendiliğinden kaldırabilir.
1 yaşından sonra bebeğiniz tam yağlı, pastörize inek sütü ve suyu bir bardaktan içebilir.
Ancak bu dönemde de öncelikle kendi sütünüzü inek sütü yerine önermeye devam edin.
Bebeğinize Yedirmemeniz Gereken Yiyecek ve İçecekler
Bebeğe yedirilmemesi gereken yiyeceklerin en başında katkı maddeleri içeren her türlü yiyecek ve içecek gelir.
- Hazır gıdalar,
- Gazlı içecekler,
- Rafine şeker,
- Yapay tatlandırıcı,
- Kimyasal koruyucular içeren yiyecekler mümkünse bir çocuğun hiç tanışmaması gereken ürünlerdir.
Bebeklerinizi, özellikle ilk 1 yıl aşağıdaki ürünlerden uzak tutmanızı öneririz:
- Şarküteri ürünleri,
- Az pişmiş yumurta,
- Çiğ yumurtadan yapılmış mayonez gibi yiyecekler,
- Hazır pişmiş tavuk,
- Çiğ et,
- Pastörize sütten yapılmamış peynir,
- Midye gibi kabuklu deniz ürünleri,
- Acılı ve baharatlı yiyecekler,
- Hazır çorbalar, muhallebiler,
- Soda, gazoz gibi içecekler,
Amerikan Pediatri Akademisi çocuklarda gıda alerjisini önlemek amacıyla yayınladığı bildiride bebeklerin katı gıdayla erken tanıştırılmalarının alerji riskini artırdığını belirtmektedir.
Çeşitli araştırma verilerine dayanan bu bildiri, bebeklere bir yaşına kadar inek sütü verilmemesini de tavsiye ediyor.
Öncelikle şunu söyleyebiliriz ki inek sütü bir bebeğin alması gereken besin öğelerini karşılamadığı gibi iyi bir demir kaynağı da değildir ve demir eksikliği riskini artırabilir.
Ayrıca, bal da 1 yaşından önce bebeklere verilebilecek bir besin değildir.
Çünkü Colstridium Botalium isimli bir bakteri içerir ve bu bakteri 1 yaşından küçük bebeklerde botulizm denilen gıda zehirlenmesine neden olabilir.
Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.
Kaynaklar: startbabyonsolids.com, pregnancybirthbabyorg.au, neurosciencenews.com, parents.com, Prof. Dr. Gülbin Gökçay “99 soruda bebek beslenmesi”, babycenter.com, Carlos Gonzales “Çocuğum Yemek Yemiyor”, stanfordchidrens.org, hopkinsallchildrens.org, nhs.uk, healthychildren.org
