Bebeklerin dil becerileri henüz anne karnındayken gelişmeye başlar.
Doğum öncesi annesinin sesini iyi tanıyan bebek, doğum sonrası hayatına onun yumuşak sesini sık sık duyarak daha kolay adapte olur. Çünkü güvende hisseder. Tanıdık bir alandadır. Annesi yanındadır. Hamilelik sırasında sesini tanımaya başladığı ve sevgisini hissettiği babası da hemen yanı başındadır.
Gelişimin temeli, güvenmek ve ebeveynlerle özellikle anneyle güvenli bağlanma yaşamaya dayanır.
Bu nedenle konuşma ve dil becerilerinin gelişiminde bebekle kurulan sevgi dolu, şefkatli iletişimin yerini hiçbir şey tutamaz. Ve iletişim sözcükleri kullanmadan çok önce başlar.
Koşulsuz sevgiyle sarmalanmış, ihtiyaçları zamanında şefkatle karşılanan bir bebeğin konuşma ve dil becerileri de kendi zamanında en güzel şekilde gelişir.
Bebekler Ne Zaman Konuşur?
Bebekler yaşamlarının ilk 2 yılında konuşmayı öğrenir.
Ancak ilk kelimelerini söylemeden çok önce dilin kurallarını ve yetişkinlerin iletişim kurmak için dili nasıl kullandığını öğrenmeye başlarlar.
Bebeklerin dil gelişiminin başlangıcı aslında anne karnında duydukları seslere dayanır.
Doğumla birlikte bebek çevresindeki seslerin de farkındadır. Konuşmaları dinler, ani seslere ağlayarak tepki verir.
Dilini, dudaklarını, damağını kullanarak önce çeşitli sesler çıkarır. Ağlamalar buna dahildir.
Sonra ilk 3 aydaki agu, gugu seslerini babıldama takip eder.
Babıldama evresİ bebeğin konuşma öncesi bababababa gibi tekrarlayan hecelerden oluşan
sesler çıkardığı evredir.
Kısa bir süre sonra da bu sesler baba, dede kelimelerine dönüşür. Bebek artık yaklaşık 6 aylıktır.
Bu aşamadan sonra bebek çevresindeki herkesten farklı kelimeler “kapmaya” başlar.
Ve yaklaşık 18 ay ile 2 yaş arası sıra, iki-dört kelimelik cümlelere gelir.
Artık bebek zihinsel, duygusal ve davranışsal gelişim sürecinde gördüklerini, duyduklarını, düşündüklerini ve isteklerini daha fazla sayıda kelimeyle anlatmaya başlar.
ANNELER İÇİN: Bebeklerin ilk kelimesi çoğunlukla “anne” olmaz. Çünkü anne sesini çıkarmak zordur.
Bunu anne olduğumda öğrenmiştim. Kızımın ilk kelimeleri dede ve baba olmuştu. Ama bu kelimeler de babıldama evresinin bir sonucuydu. Yani içiniz rahat olsun anneler, yeriniz bebeğinizde hep ayrı, ilk olarak anne demese de.
Bebekler Konuşmayı Nasıl Öğrenir?
Bebekler konuşmayı duydukları sesleri taklit ederek öğrenir.
Yani bebeğinizle ne kadar çok konuşursanız, konuşma ve dil becerileri o hızda gelişir.
Yetişkinler bebeklerle konuşurken farklı ve özel bir ses tonuyla konuşur. Buna bebek dili denir.
Bebek dilini konuşan yetişkinin sesi tiz ve yüksek perdeden olur. Yüzündeki ifadeler de abartılıdır. Sevgi yüklü bir tür teatral iletişim gibi düşünün.
Edinburg Üniversitesi’nde yapılan ve sciencedaily.com’da yayınlanan bir araştırmaya göre bebekçe konuşmaya dahil bazı kelimeler, bebeklerin kelime hazinesinin gelişiminde daha etkili olabiliyor.
Bebekler herşeyi öğrenmeye hazır halde gelirler dünyaya. Yaşamlarının ilk haftalarında sözcükleri kullanamasalar da iletişim kurmayı iyi bilirler.
• Bir kere ağlarlar. Ve ağlamak bir bebeğin uzun bir süre ihtiyaçlarını anlatmasının biricik yollarından biridir.
• Bebekler konuşulan dilin kurallarını kulaklarının içindeki küçük kemikler büyür büyümez ve beyinlerindeki bağlantılar gelişir gelişmez öğrenmeye başlar.
• Doğmadan önceki 3 ayda annelerinin sesinin ritmini ve melodisini duyabilirler. Bu durum beyin gelişimini etkiler.
• Bebeklerin anne karnındayken annenin “muhabbetlerine” bir anlamda ortak olması beyinlerinin, doğar doğmaz öğrenmeye başlayacakları dile uyumlanmasını sağlar.
Bebekler Konuşmayı Ne Zaman Öğrenmeye Başlar?
Bebeklerin konuşmayı ne zaman öğrendiğine dair kesin bir cevap vermek mümkün değil.
Ve konuşma üzerinde etkili olabilecek pek çok unsur var.
Dil gelişimi her bebek açısından farklıdır. Yani o ilk sihirli kelimelerin ortak bir zamanlamayla bebeklerin ağzından çıkması söz konusu değil.
Bir bebeğin dil gelişimi anne karnında dış dünyadaki sesleri duyarak başlar. Bu da iletişimin konuşma süreci üzerinde ne kadar etkili olduğunu gösterir.
Gelin şimdi ortalama bir bebeğin konuşmaya doğru giden dil gelişim aşamalarına göz atalım.
3. ayda bebek konuşması
• Bebek sesinizi dinler.
• Konuşurken yüzünüzdeki ifadeyi izler.
• Kendisiyle konuşulduğunda sakinleşir.
• Annenin sesi bebeğe ilaç gibi gelir.
• Bulunduğu ortamda duyduğu seslere doğru yüzünü döner.
• Pek çok bebek bu dönemde anne karnında duyduğu müziği, ritmi duymayı ister.
• 3 ayın sonunda bebek kendi kendine mırıldanmaya başlar. Mutlu bir şekilde, birbirini tekrar eden, monoton sesler çıkarır.
6. ayda bebek konuşması
• Bebek farklı sesler çıkardığı babıldama evresine girer. Yani ba-ba, ma-ma, de-de seslerini çıkarabiliyordur.
• Kendi adına tepki verir.
• Anadilinin farkındadır. Keyfini ya da sıkıntısını ifade etmek için anadilindeki tonlamaları kullanmaya başlar.
9. ayda bebek konuşması
• 9. ay itibariyle bebekler “hayır”, “evet” ve “bay bay” gibi temel kelimeleri anlayabilir.
• Daha çok sayıda ünsüz sesi ve daha geniş yelpazede ses tonlarını kullanmaya başlayabilir.
12-18. ay arası bebek konuşması
• Pek çok bebek bu dönemde “baba”, “dede” gibi basit kelimeleri söylemeye başlar.
• “Elindekini lütfen bırak” gibi basit istek cümlelerini, yapmasa bile, anlayabilir ya da bu cümelelere tepki verebilir.
18. ayda bebek konuşması
• Bu yaş dönemindeki bebekler basit bazı kelimeleri söyler.
• Adını öğrendiği insanları, objeleri ve bedeninin sorduğunuz bölümlerini gösterir.
• Sizin ardınızdan kelimeleri ve sesleri tekrar eder. Örneğin kurduğunuz cümlenin son kelimesini söyler.
• Kendi kendine konuşur. Bu konuşmada anlamlı sözler az olsa da günlük konuşmalarda geçen kelimelere benzer sesler çıkarır.
• Bazı hayvanların çıkardığı sesleri taklit eder.
• Bazı kelimeleri ya başını ya da sonunu yutarak söyler.
2 yaşında bebek konuşması
• 2. yaşındaki bir bebek kelimeleri bir araya getirir ve 2-4 kelimelik cümleler kurar.
• Kendini anlatırken kelimeleri ve mimikleri bir arada kullanır. Bu nedenle farklı söylediği tek bir kelimeden dahi ne istediğini tam olarak anlarsınız.
3 yaşında bebek konuşması
• Kelime hazinesi büyük bir hızla genişler.
• Kullandığı kelimeler başkaları tarafından da anlaşılır hale gelir.
• Kullanılan sembolik ve soyut dili kavramaya başlar. Örneğin “şimdi”, “üzgün” gibi kelimeler bir şey ifade eder.
• Mekansal kavramları anlamaya başlar, “içinde” gibi.
Bebek Ne Zaman Anne Der?
Bebek ne zaman anne der sorusuna net bir cevap vermek mümkün değil. Ancak bebeğin 6 ila 18 ay içerisinde anne demesi çok yüksek bir olasılıktır.
Yalnız şunu da ekleyelim. Bebek kolaylığına bağlı olarak büyük olasılıkla ilk önce baba kelimesini söyleyecek. Fakat bu bir babıldama.
Yani bebek yine yüksek bir olasılıkla baba ya da dede demiyor. Aynı heceleri bir araya getirerek bu sesleri çıkarıyor. Babababa, dededede gibi…
Bebek Ne Zaman Baba Der?
Bebek baba kelimesini 4-7 ay arasındaki babıldama evresinde çok yüksek olasılıkla söyler. Ancak kuvvetle muhtemel ki bu, kendi babasına bir sesleniş olmaktan oldukça uzak.
Gerçek anlamda baba sözcüğü ise 6-18 ay arası dolu dolu dudaklarından dökülecek, merak etmeyin.
Bebek Kendini Ne Zaman İfade Edebilir?
Bebek kendini her zaman ifade eder. Söz konusu olan bir bebeğin ihtiyaç ve isteklerini ifade etmesiyse bir bebek için bunun bir zamanı yoktur.
Bebeğin iletişim kurmasının temel yolu ağlamaktır. Bebek ağlar. Çünkü,
• Uykusu vardır, yorgundur.
• Annesinin kokusunu ve kalp atışını duymak istiyordur.
• Ortamdaki aşırı uyaranlar rahatsız etmiştir.
• Karnı açtır.
• Bezinin değişmesine ihtiyacı vardır.
• Korkmuştur vs.
Bebek Ağlama Kılavuzu’nda bir bebeğin ağlamasına dair pek çok detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Sadece bakım veren yetişkinlerin, annenin, babanın bebeğin ağlama kodlarını çözmesi biraz zaman gerektirir. Ayrıca bebek de zamanla farklı ağlama yöntemleriyle farklı ihtiyaçlarını ifade etmeye başlar.
Bebek kısa sürede dil gelişiminde büyük adımlar atar.
3-18 ay bebeğİn konuşma açısından hızlı İlerlemeler kaydettİğİ bİr dönemdİr.
Bebek bu dönemde kendini kelimelerle ifade etmeye yönelik çok şey öğrenir, çok şey geliştirir.
Örneğin babıldama. Babıldama bebeğin hayatındaki çok önemli bir gelişimsel basamaktır çünkü bebek sosyal ilişkiye girmeye başlar.
Sesleri dener, karşıdan gelecek tepkileri dinler, bunlara karşılık verir. Bebek karşılıklı dile dayalı bir ilişkiye girmiş olur.
Johns Hopkins Çocuk Hastanesi uzmanlarına göre, ortalama bir bebeğin belli dönemlerde dil ve konuşma gelişimine yönelik yapması gerekenler aşağıdadır.
12 aylık olmadan önce
• Çevresiyle ilişki kurmak için sesini kullanır.
• Mırıldanmak ve babıldamak konuşma gelişiminin ilk aşamalarıdır.
• Yaklaşık 9 aylık olduğunda sesleri birbirine bağlamaya başlar.
• Farklı konuşma tonları kullanır.
• Ağzından sıklıkla baba ve dede gibi kelimeler çıkar. Ama bunları, anlam yerini bulsun diye kullanmıyordur. Yani yüksek olasılıkla babasına “baba” demiyordur aslında.
• Seslere dikkat kesilir.
• İsmi çok sık geçen nesneleri öğrenmeye başlar.
12-15 ay arası
• b, d, m, n, p seslerini kullanarak babıldama evresindeki seslere yenilerini eklemiş olur.
• Duyduğu sesleri ve kelimeleri taklit etmeye başlar.
• 1 veya 2 kelime söyleyebilir.
• Basit yönlendirmeleri, örneğin “bana topu ver” gibi cümleleri anlayabilir ve takip edebilir.
18-24 ay arası
• Çoğu bebek (kesinlikle hepsi değil) 18 aylık olduğunda yaklaşık 20 kelime söyleyebilir.
• Çoğu bebek (hepsi değil) 2 yaşında olduğunda kullandığı kelime hazinesi 50 kelime ve hatta daha fazla genişleyebilir.
• 2 yaşındaki bir bebek iki kelimelik basit cümleler kurabilir. Örn. Bebek ağlıyor, baba büyük gibi.
• 2 yaşındaki bir bebek hem fotoğraftan hem de canlı olarak sık karşılaştığı nesneleri tanıyabilir.
• Sorulduğunda gözlerini, kulaklarını ya da burnunu gösterebilir.
• Peş peşe sıralanan iki yönergeyi takip edebilir. Örneğin: Lütfen oyuncağı al ve bana ver.
Bebekler ve Harfler
Konuşmaya agu, gugu’larla başlayan bebekler gelişimlerinin yaklaşık 4-7 aylık döneminde babıldama evresine girerler.
Tekrarlayarak en sık söyledikleri heceler babababa, dadadada, mamama gibi seslerdir.
12-15 ay arası b, d, m, n, p harfleri babıldama seslerine eklenir.
İlerleyen günlerde f, s, v harfleri de çıkardıkları sesler arasında yer almaya başlar.
Bebeklerin en zor söylediği harfler k, r, t’dir. Bunları gelişimsel süreç içinde çeşitli şekillerde söyleyerek en doğru söyleyişe yönelik yol alırlar.
Bebeklere Konuşma Öğretilebilir mi?
Bebeklere konuşmayı öğretebilirsiniz.
Ama öncelikli amacınız konuşmayı öğretmekten çok bebeğin ihtiyaçlarını zamanında ve eksiksiz karşılamak olmalıdır.
Bebeğin yemek, uyku, temizlik gibi ihtiyaçlarının yanı sıra çok önemli bir başka ihtiyacı iletişimdir: Anne ve babayla iletişim, bakım veren diğer kişilerle iletişim.
Peki iletişim nasıl olur? Bebekle konuşarak, göz teması kurarak, kucağınıza alarak, dokunarak, şefkatle sarılarak, gözlerinin içine bakarak, ağladığında yanında olarak, onu gördüğünüzü, duyduğunuzu hissettirerek, ihtiyaçlarına duyarlı tepkiler vererek.
Özetle zengin ve besleyici bir iletişim ortamı bebeğin sağlıklı büyümesinin temel taşlarından biri olmanın yanı sıra dil becerilerinin gelişimi açısından da çok önemlidir.
Aşağıda sağlıklı iletişim için yapabilecekleriniz yer alıyor.
• Onunla konuşun: Tabii ki buradan hiç durmadan konuşun anlamı çıkmasın. Mümkün olduğu süre, gerçekten hissederek bebeğe ne yaptığınızı anlatabilir, soru sorabilir, şarkılar söyleyebilirsiniz. Bebekçe konuşmanın yanı sıra basit ve anlaşılır yetişkin cümleleri kullanmanız da iyi olur.
• Ona kitap okuyun: İşte bu bebeği yeni kelimelerle tanıştırmak, dili zenginleştirmek için harika bir yöntem. Ayrıca teatral bir üslupla okuduğunuz hikayelerde siz de çocuk edebiyatının kollarına kendinizi bırakın. Hayal serbest, yakınlık garanti, sadece o an var. Tadını çıkarın.
• İyi bir dinleyici olun: Bebeğinizin çıkardığı sesleri dinleyin. Gözlerinin içine bakın. Ona sevgi ve şefkatinizi sunun. Çeşitli seslerle, tek tük kelimelerle size bir şey anlattığı evrelere geldiğinde onu dinleyin. Ki bu onu konuşmak için yüreklendirecektir.
Bebeklere Konuşmayı Öğretmenin Kolay Yolları
Bebekler ebeveynleriyle bağ kurmak ve ihtiyaçlarını karşılamak için dil öğrenmeye çoktan hazır halde gelirler dünyaya.
Ebeveynler olarak bizim yapmamız gereken onlarla iletişimde kalmak.
Bebeğinizin kendi süreci içinde kolaylıkla konuşmayı öğrenmesini istiyorsanız aşağıdaki önerilerimizi okuyunuz.
• Bebeğinizle konuşun: Araştırmalar bebeğinizle ne kadar çok konuşursanız bebeğin kelime dağarcığının o kadar gelişeceğini söylüyor. Nesnelerin ismini söylemek, ismini söylediğiniz nesneye işaret etmek bebek için geliştirici bir yöntemdir.
• Bebekle iletişiminizde isimleri kullanmaya çalışın: Örneğin bebek topa işaret ettiğinde, o mu demek yerine “top” kelimesini kullanın.
• Kelimeleri söylerken açıkça telaffuz edin: Bu ne demek? Bazen hızlı konuşurken bazı sesleri yutarak konuşuruz. Bebekle daha yavaş ve kelimeleri tam çıkararak konuşun.
• Şarkı söyleyin: Uzmanlar müzik ve dil arasında güçlü bir bağlantı olduğunu söylüyor. Ama burada sözü edilen sadece dinlemek değil, aynı zamanda şarkılara eşlik etmek ya da kendi şarkınızı söylemek. Anneler zaten içgüdüsel olarak bebekleriyle müzikli bir tonda konuşur. Buna devam edin. Lütfen sesinizle ilgili yargılarda bulunup kendinizi şarkı söylemekten, bebeğinizle şarkı söyler gibi konuşmaktan alıkoymayın.
• Televizyonu kapatın: Bir bebek söz konusu olduğunda, yani aslında 3 yaşın altındaki tüm çocuklarda, eğitim programları bile canlı iletişimin yerini tutmaz. Bebeğin dil gelişimi için onunla konuşmanız, sözlü ya da fiziksel iletişiminiz her zaman listenin en başında yer alıyor. Çünkü çocuk en çok sağlıklı bağlanma durumunda öğrenmek için en elverişli halde oluyor.
• Sizi taklit etmesini destekleyin: Bebekler duydukları sesleri taklit ederek konuşmayı öğrenir. Örneğin mutfaktasınız ve bebeğinize elma püresi hazırlıyorsunuz. “Şimdi sana elma püresi hazırlıyorum” diyerek ne yapıyorsanız anlatın. Sonra bak bu “elma” diyerek elmayı gösterin. Gözlerinin içine bakın ve birkaç kez aynı kelimeyi tekrarlayın. Ayrıca bebek o an ne yapıyorsa, o hali de kelimelere dökebilirsiniz. Örneğin Duru şimdi elma yiyor gibi…
Bebek Dil Becerisini Geliştirmek İçin
Oyun ve Egzersizler
Bebekler ne kadar çok kelime duyarsa dağarcıkları da o oranda gelişir.
Öğrenmenin en güzel yolu oyundur. Sakin ve sevgi dolu bir ortamda oynanan oyun, bebekler açısından güvenli bağlanmanın ve sağlıklı gelişimin en etkili yollarından biridir.
Oyun öğretir, geliştirir, ilişki kurdurur
ve keyif verir.
İşte bebeklerde dil becerisini geliştirmek için birkaç oyun ve egzersiz önerisi:
• Parmak kuklalarıyla oynayın: Parmaklarınıza taktığınız kuklaları konuşturun. Basit ve net bir dille (kelimeleri yutmadan) kuklaları hayal dünyanıza göre oynatın, hikayeler uydurun. Kesinlikle bebeğinizin ilgisini çekecek ve duyduğu sesleri hafızasına kaydedecek.
• Kitap okuyun: Bir bebeğe kitap okumanın gücünü asla hafife almayın. Hayal dünyasının ve kelime dağarcığının nasıl genişleyeceğine inanamayacaksınız.
• Bedenin parçalarını gösterme oyunu oynayın: Bu şekilde bebeğe organlarının adını söylemiş, yerlerini göstermiş olursunuz. Bebeğin bedeniyle sevgi dolu temas da cabası.
• Ona şarkı söyleyin: Şarkı söylemek bebeği uyarmak için etkili bir yöntem. Bebeğin sizin sesinizi ne kadar kısa sürede taklit ettiğini duyunca kulaklarınıza inanamayacaksınız.
• Birlikte yemek yapın: İster ana kucağında ister mama sandalyesinde ya da uygun başka bir araçta bebeğiniz siz yemek yaparken yanınızda olsun. Ona yaptığınız herşeyi anlatın. “Havuçları soyuyorum. Domates kestim. Çorbaya yağ koyuyorum vs.” Aslında bunu ütü yaparken ya da başka herhangi bir şey yaparken deneyebilirsiniz. O an ne ile meşgulseniz bebeğe anlatabilirsiniz.
• Bebeğin akranlarıyla düzenli olarak bir araya gelmesini sağlayın: İnsan sosyal bir varlık. Ve gerçekten her yaşta, her dönemde en çok ilişkilerde gelişiyor, büyüyoruz. Bebeği akranlarıyla düzenli olarak bir araya getirmek sosyal, duygusal, bilişsel pek çok açıdan gelişmesine yardımcıdır.
• Bebeğin kelimeleri çıkarmaya çalışırken gösterdiği çabayı destekleyin: Örneğin “baba” dediğinde siz de “baba” diye tekrarlayın. Böylece karşılıklı bir iletişim olur ve bebek kendisini desteklenmiş hisseder. Bebek bir şey söylediğinde bunu bir adım ileriye taşımak da işe yarar. Örneğin bebek “uçak” dedi. Siz “evet, beyaz büyük bir uçak” diyebilirsiniz.
Bebeğiniz Geç Konuşan Bir Bebek mi?
Bebeğin geç konuşan bir bebek olduğuna karar vermek kolay değil.
Ebeveynler açısından çocuklarının dil ve konuşma gelişiminde kilometre taşlarını yakalayıp yakalamadıklarını bilmek zor.
Ancak çocuk gelişimi konusunda uzman bir doktor size bebeğinizin gelişimiyle ilgili kesin cevaplar verebilir.
Siz de bebeğinizin gelişimiyle ilgili aşağıdaki noktalara dikkat ederek doktora ne zaman başvurmanız gerektiğiyle ilgili genel bir kanıya varabilirsiniz.
• Bebek 12 aylık olduğunda jestleri (el-kol hareketleri) kullanmıyorsa (bay bay demek için elini sallamıyor ya da istediği birşeyi işaret etmiyorsa),
• 18 aylık olduğunda iletişim kurmak için sesleri kullanmak yerine jestleri tercih ediyorsa; sesleri taklit etmede sorun yaşıyorsa; basit sözlü istekleri anlamakta güçlük çekiyorsa,
• 2 yaşına geldiğinde sadece konuşma ya da hareketleri taklit ediyor ve kendiliğinden ses veya tabir üretmiyorsa; sadece belli ses veya kelimeleri tekrar tekrar söylüyorsa, acil ihtiyaçları dışında sözlü iletişim kuramıyorsa; basit yönergeleri takip edemiyorsa; yaş dönemine göre anlaşılması güç olağandışı bir ses tonu varsa çocuk doktorunuza danışmanız gerekir. Çocuk doktorunuz gerekli durumlarda sizi ilgili uzmanlara yönlendirecektir.
John Hopkins Tıp Fakültesi uzmanları 2 yaşında bir çocuğun konuşmalarının yaklaşık yarısının ebeveynleri ve bakım veren kişiler tarafından anlaşılması gerektiğini söylüyor.
Çocuk 3 yaşında geldiğinde konuşmasının 3/4’ü anlaşılmalıdır. 4 yaşındaki bir çocuğun ise konuşmasının neredeyse tamamı onu tanımayanlar tarafından bile anlaşılır olmalıdır.
Konuşma ve Dil Gelişimi Farklı mıdır?
Uzmanlar konuşmayı dilin sözlü ifadesi olarak tanımlıyor.
Konuşma aynı zamanda artikülasyon (sesletim) içerir. Artikülasyon konuşma sesleri çıkarmak için dilin, dudakların, çenenin ve diğer konuşma organlarının hareketidir.
Ses üretiminde sorun yaşandığı zaman artikülasyon bozukluğu olarak kabul edilir. Örneğin çocuk kedi yerine tedi, mor yerine moy diyorsa bu bir artikülasyon bozukluğudur.
Dil ise anlamlı bir biçimde bilgi verme ve bilgi alma sistemidir. Sözlü, sözsüz ve yazılı olarak anlamayı ve anlaşılmayı içerir. Yapıtaşı sözcüklerdir.
Konuşma ve dil sorunları birbirinden farklıdır ama bu konu çoğunlukla birbirine girer.
Johns Hopkins uzmanları bunu şöyle açıklıyor: Dil konusunda gecikme yaşayan bir çocuk, kelimeleri iyi telaffuz edebilir ancak sadece iki kelimeyi bir araya getirebilecek durumda olabilir.
Konuşma konusunda gecikme yaşayan bir çocuk ise fikirlerini ifade etmek için kelimeleri, çeşitli tabirleri ve deyişleri kullanabilir ama anlaması güç olabilir.
Bebeklerde Normal Konuşma ve Dil Gelişimi Nasıl Olmalıdır?
Bebeklerde normal konuşma ve dil gelişimini en basit şekilde şöyle anlatabiliriz.
• 2 yaşındaki bir bebeğin konuşmasının yüzde 50’sini
• 3 yaşındaki bir çocuğun konuşmasının yüzde 75’ini,
• 4 yaşındaki bir çocuğun konuşmasının ise yüzde 100’ünü sadece ailesinin ve yakın çevresinin değil sık görüşmediği kişilerin de anlayabiliyor olması gerekir.
Çocuğunuz bu maddelerde yazanları karşılamayabilir. Her zaman söylediğimiz gibi her çocuğun gelişim süreci farklıdır.
Ne var ki doğumdan itibaren doktor kontrollerini düzenli olarak yaptırmanız, güvendiğiniz ve iletişiminizin güçlü olduğu bir doktorla bebeğinizin gelişim evrelerini takip etmeniz, olası bir sorunda erken hareket etmenize yardımcı olur.
Bebeklerde Geç Konuşmanın Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde geç konuşma belirtileri şunlardır:
• Bebek 2 aylıkken mırıldanıyor ya da çeşitli sesler çıkarabiliyor olmalıdır. Bunları yapmaması geç konuşmaya dair çok erken belirtiler olarak kabul görebilir. Ama sakın panik yapmayın. Zaten düzenli doktor kontrollerine devam ediyorsunuz öyle değil mi? Endişelerinizi mutlaka doktorunuzla paylaşın.
• 18 aylık bir bebeğin “mama, baba, dede” gibi basit kelimeleri söyleyebilmesi gerekir. Benzer kelimeleri söyleyememesi geç konuşma belirtisi olabilir.
Daha ileriki dönemlerde ise uzmanlar geç konuşma belirtileri olarak aşağıdaki durumları değerlendiriyor:
• 2 yaşındaki bir çocuk en az 25 kelime kullanmıyorsa,
• 2.5 yaşındaki bir çocuk kendine özgü iki kelimeli tabirler kullanmıyor ya da isim-yüklem kombinasyonları yapmıyorsa,
• 3 yaşındaki bir çocuk en az 200 kelime kullanmıyor, nesneleri isimleriyle istemiyor, söyledikleri kendisiyle yaşayan yetişkinler tarafından dahi zorlukla anlaşılıyorsa çocuk için geç konuşma durumunda söz edilebilir.
Uzman bir doktorun bunun altında yatan nedenleri araştırması gerekebilir.
Bebeklerde Gecikmiş Konuşma ve Dil Becerileri
Gecikmiş konuşma; çocuğun ortalama olarak konuşması beklenen yaşta konuşmaması veya yaşıtlarından geride olması ya da konuşma gelişiminin çok yavaş olması olarak tanımlanabilir.
Bilişsel gelişimin önemli bir parçası olan dil gelişimi ise anne karnında başlar ve hayat boyu sürer. Bir çocuk bilişsel gelişim dönemleri ilerledikçe dil becerileri de artar.
Bebeğinizde gecikmiş konuşma ve dil becerilerinden şüphe duyuyorsanız mutlaka doktorunuzla iletişime geçmeniz gerekir.
Çünkü ebeveynler için bu konuda kesin bir karar varmak kolay olmadığı gibi gerekli de değildir.
Çocuğunuzu sürekli takip eden doktorunuz kendi değerlendirmelerini yaptıktan sonra sizi gerekirse konunun uzmanına yönlendirir.
Pedagog, psikolog ya da konuşma terapisti gibi çocuğunuzun ihtiyacına yönelik olarak başvurduğunuz uzman bu kez kendi değerlendirmelerini yapar.
Diyelim ki bir konuşma terapistine başvurdunuz. Muhtemel önceliği çocuğu, tüm gelişim sürecini göz önünde bulundurarak, konuşma ve dil becerileri açısından değerlendirmek olmalıdır.
• Çocuk dili nasıl anlıyor? (alıcı dil gelişimi)
• Çocuk kendini nasıl ifade ediyor? (ifade edici dil gelişimi)
• Çocuk kendini ifade etmek için konuşma ve dili kullanmak yerine işaret etmek, kafa sallamak, jest yapmak gibi başka yollar mı tercih ediyor?
• Çocukta ses gelişimi ve konuşmanın netliği nasıl?
• Çocuğun oral motor durumu nasıl? (ağız, dil, damak yemek ve yutkunmak için olduğu kadar konuşma için nasıl bir işbirliği içinde çalışıyor?)
Konuşma terapisti çocuğu bu ve duruma göre başka açılardan değerlendirdikten sonra yapılması gerekenlerle ilgili bir yol haritası çıkarır.
Bebeklerde Geç Konuşma Neden Olur?
Bebeklerde geç konuşma pek çok nedene dayalı olabilir.
Aşağıda geç konuşmanın olası sebeplerinden bazılarını bulacaksınız:
• Çocuğun bakım ihtiyaçlarının zamanında karşılanmaması. Örneğin yetersiz beslenme, yetersiz uyku, sevgi ve şevkat eksikliği, ebeveyn ilgisizliği…
• Ekran süresinin uzun olması. Uzmanlar özellikle 3 yaşından önce çocukların ekrana mümkün olduğunca maruz kalmaması gerektiğini söylüyor.
• Çocukta ağız gelişimi ile ilgili bir sorun olması. Diğer gelişim alanlarında normal ilerleyen ancak dil veya damak gibi ağız içi bölgelerde gelişimsel sorun yaşayan çocuklarda geç konuşma olabilir. Örneğin frenulum, yani dudak, dil ve yanak dokularını birbirine bağlayan yumuşak dokunun kısa olması konuşma üretimini sağlayan dil hareketini engelleyebilir.
• Çocuğun oral motor sorunları olması. Beynin konuşmadan sorumlu bölgelerinde bir sorun olması durumunda çocuk konuşma seslerini çıkarmak üzere dudakları, dili ve çeneyi koordine etmekte zorlanabilir. Bu çocuklar aynı zamanda beslenme sorunları da yaşayabilir.
• Çocuğun işitme sorunları olması. Bu nedenle gelişim aşamalarında mutlaka odyolog muayenesi gerekir. İşitme sorunu yaşayan çocuklarda dili anlama, taklit etme ve kullanma sorunlarının yanı sıra artikülasyon sorunları da olabilir.
• Çocukta kulak enfeksiyonu olması. Kronik kulak enfeksiyonları duymayı etkileyebilir. Tedavisi yapılan basit kulak enfeksiyonlarında genellikle bir sorun olmaz. Ancak geçmeyen enfeksiyonlarda işitme sorunları doğabilir. Bu da konuşmayı etkiler. Şunu da hatırlamakta fayda var. Çocuğun bir kulağındaki işitme performansı iyi ve normalse konuşma ve dil gelişimi bundan genellikle etkilenmez.
Bebeklerde Geç Konuşma Nasıl Engellenebilir?
Bebekte geç konuşmayı engellemenin yolu, onunla kurduğunuz ilişkiden geçiyor aslında.
Bebeğin konuşma ve dil becerilerini etkileyecek fiziksel ve gelişimsel herhangi bir özel durumu yoksa, ebeveyn ilgisi, sevgisi ve şefkati her zaman olduğu gibi herşeyin ilacı.
• Bebeğinize sık sık onu sevdiğinizi söyleyin, ona sevildiğini hissettirin.
• Beslenme, temizlik, uyku gibi fiziksel ihtiyaçlarını zamanında karşılayın.
• Ağlamalarını bastırmayın. Ağladığı zaman onu yalnız bırakmayın. Yanında olduğunuzu hissettirin. Zaman içinde ağlamalarını çözmüş olacak ve ihtiyacı görüp karşılayacaksınız.
• Bebeğinize zaman ayırın. Ona ayırdığınız zaman diliminde, ister 15 dakika olsun ister daha fazla, sadece onunla olun. Telefonunuzla, arkadaşlarınızla ya da başka herhangi bir şeyle ilgilenmeyin.
• Onunla oyun oynayın.
• Ona şarkılar söyleyin.
• Onun agularını, babıldamalarını içtenlikle dinleyin. Ona karşılık verin.
• Bebeğinizle her fırsatta konuşun. Yaptıklarınızı anlatın, onu günlük yaşamınıza dahil edin.
• Herşeyi isimleriyle söyleyin. Diyelim ki markettesiniz ve sebze, meyve alışverişi yapıyorsunuz. Elma seçerken, “bak şimdi elma seçiyorum” diye anlatın.
• Bebeğin eline aldığı nesnelerin adını söyleyin. “Evet, beyaz bir top” gibi.
• Akranlarıyla zaman geçirmesi için fırsat yaratın. Bunu düzenli olarak yapın.
• Bebeğinize masallar anlatın. Kelime hazinesinin gelişmesi, farklı sesleri duyması açısından faydalı bir etkinlik olmasının yanı sıra aranızdaki bağı da güçlendirir.
• TV ve tabletten mümkün olduğunca uzak tutun.
ÖNEMLİ NOT: Bebeğinize her anlamda destek olabilmenizin yolu kendinize iyi bakmaktan ve kendinize iyi davranmaktan geçiyor.
Yukarıda sıraladıklarımı içtenlikle ve şefkatle yapabilmeniz için bunları yapacak güce sahip olmanız önemli. Bu nedenle ihtiyaçlarınızı görün. Kendinize şefkat gösterin. Bunu tek başınıza yapamıyorsanız, destek almaya çalışın.
Bebeklerde Konuşmama Neden Olur?
Bebeklerde konuşmama ya da dil gelişimindeki gecikmeler bebeğin genel fiziksel ve entelektüel gelişimiyle ilgili dikkate değer şeyler söylüyor olabilir.
Aşağıdaki bazı nedenler konuşmama üzerinde etkili olabilir. Bunları okuyun ama lütfen bebeğinizle ilgili tek başınıza herhangi bir karara varmak için acele etmeyin.
Bebeğinizin genel sağlığıyla ilgili en doğru kararı ancak onu takip eden doktorunuz verir.
Ağız ile ilgili sorunlar: Konuşmanın gecikmesi ağız, dil ya da damakla ilgili sorunlardan kaynaklanabilir. Örneğin ankiloglossi, yani dilin ağız tabanına yapışık olması durumunda çocuk bazı sesleri çıkaramaz. Özellikle d, l, r, s, t, z seslerini.
Konuşma ve dil bozuklukları: Karşısındakini anlayabilen ve sözsüz iletişim kurabilen 3 yaşındaki bir çocuk, pek çok kelimeyi söyleyemiyorsa konuşmada gecikme yaşıyor olabilir.
Az sayıda kelimeyi söyleyebilen ancak bu kelimeleri anlamlı bir bütünlük içinde kullanamayan çocuğun dil gelişiminde gecikmeden söz edilebilir.
Konuşma ve dil bozuklukları beyin fonksiyonlarını da kapsar ve bir öğrenme güçlüğünün göstergesi olabilir. Konuşma, dil becerilerinin ve başka bazı gelişimsel gecikmelerin nedenlerinden biri prematüre doğum olabilir.
İşitme kaybı: İyi duymayan bir çocuk kelimeleri oluşturmakta zorluk çekebilir.
İşitme kaybının bir göstergesi, bir kişinin ya da bir nesnenin adını söylediğinizde çocuğun bunu anlamamasıdır. Çocuk ancak gösterdiğinizde anlar.
Uyaran eksikliği: Çevresel etkenler bir bebeğin konuşma ve dil gelişiminde hayati rol oynar. İlgisizlik, ihmal edilme ya da sözlü uyaranların eksikliği bir bebeğin gelişimsel aşamaları yakalamasını engelleyebilir.
Otizm spektrum bozukluğu: Otizmde konuşma ve dil sorunlarına sıkça rastlanır. Aynı ifadeyi sürekli tekrarlamak, bozuk sözlü ya da sözsüz iletişim, sosyal etkileşime girmemek, konuşma ve dil becerilerinde gerileme otizmin diğer belirtilerinden bazılarıdır.
Nörolojik sorunlar: Belli başlı nörolojik sorunlar konuşmayı sağlayan kasları etkiler. Serebral palsi, kas distrofisi, travmatik beyin hasarı bunlar arasındadır.
Ayrıca serebral palside karşılaşılabilen işitme kaybı ile diğer gelişimsel sorunlar konuşmayı etkileyebilir.
Zihinsel sorunlar: Konuşma zihinsel birtakım sorunlarla bağlantılı olarak gelişmeyebilir. Bilişsel konular konuşma ve dil becerileri üzerinde etkindir.
Bebek Konuşma Aşamaları (Milestones)
Her bebek kendi zamanında ve kendi hızında konuşmayı öğrenir.
Ancak aşağıda Mayo Klinik uzmanlarının görüşlerine dayanarak verdiğimiz bebek konuşma aşamaları bebeğinizin genel çerçevede konuşma ve dil gelişimini takip etmeniz açısından faydalı olabilir.
Doktorlar ve konunun diğer uzmanları bu aşamaları göz önünde bulundurarak kendilerine başvuran çocukları değerlendirir.
3 ayın sonunda
3 ayın sonuda bebeğiniz şunları yapabilir:
• Sizi gördüğünde gülümser.
• Mırıldanır.
• Kendisiyle konuşulduğunda susar ya da güler.
• Sizin sesinizi hatırlar.
• Her ihtiyacı için farklı ağlaması vardır.
6 ayın sonunda
Bebeğiniz 6 ayın sonunda aşağıdakileri yapabilir haldedir:
• Sizinle oyun oynarken ya da yalnız olduğunda gurlama benzeri sesler çıkarır.
• Babıldama sesleri çıkarır ve daha pek çok ses.
• Hoşnutluğunu ve hoşnutsuzluğunu göstermek üzere kendi sesini kullanır.
• Gözlerini sesin geldiği yöne çevirir.
• Sesinizin tonundaki değişimi fark eder ve tepki verir.
• Bazı oyuncakların ses çıkardığını fark eder.
• Müziğe ilgi gösterir.
12 ayın sonunda
12 ayın sonunda bebeğiniz aşağıdakileri yapabilir:
• Konuşma seslerini taklit etmeyi dener.
• “Dede”, “mama”, “baba” gibi birkaç kelime söyler, “uh-oh” der.
• “Buraya gel” gibi basit yönergeleri anlar.
• Çok sık kullanılan kelimeleri hatırlar.
• Sesin geldiği yöne başını çevirir ve bakar.
18 ayın sonunda
18 ayın sonunda çocuğunuz şunları yapabilir:
• Sık gördüğü kişilerin, aile yakınlarının, nesnelerin ve vücut parçalarının isimlerini hatırlar.
• Jestlerin eşlik ettiği basit yönergeleri takip eder.
• En az 10 kelime söyler.
24 ayın sonunda
24 ayın sonunda çocuğunuz şunları yapabilir:
• Basit ifadeler kullanabilir. Örneğin “biraz daha süt” gibi.
• Bir ya da iki kelimeden oluşan sorular sorabilir.
• Basit komutları takip edebilir ve basit soruları anlayabilir.
• 50 ya da daha fazla kelime söyleyebilir.
• Söylediklerinin en az yarısı sizin ya da sık gördüğü diğer yetişkinler tarafından anlaşılabilir.
Bebeğiniz Konuşmazsa Ne Zaman Profesyonel Yardım Almalısınız?
Her bebeğin gelişiminin kendi zamanında gerçekleştiğini lütfen hep hatırlayın.
Konu bir bebeğin dil becerilerinin gelişimiyse bebeğiniz kesinlikle başkalarıyla karşılaştırmayın.
Kimi zaman bebeğin konuşma ve dil becerileri açısından geri kaldığını düşünebilirsiniz ama bir gün bir bakarsınız ki bebek düğmesine basılmış gibi sesleri, kelimeleri ardı ardına çıkarır.
Ne var ki bazı gelişimsel aşamaları da bilmek bebeğinizi takip edebilmeniz ve gerektiğinde bir uzmandan yardım almanız açısından önemli.
• Bebeğiniz 14 aylık olduğunda hala ilk kelimesini söylemediyse,
• 2 yaşında anladığı kelimelerin sayısı yaklaşık 50 değilse ya da yaklaşık 10 kelimeyi söyleyemiyorsa,
• Bebeğin iletişim kurmakta güçlük çektiğini görüyorsanız,
• İçgüdüleriniz size incelenmesi gereken bir durum olduğunu söylüyorsa mutlaka doktorunuzla görüşün.
Bu randevunun bebek açısından etkili olması ve sizin de sorularınıza cevap bulmanız için aşağıdaki testlerle ilgili doktorunuzdan destek alabilirsiniz.
• İşitme testi: Bebeğinizde işitme sorunları varsa, konuşmada gecikme yaşaması olası. Bebekler doğar doğmaz işitme testine tabi tutulur. Ancak tekrarlayan kulak enfeksiyonları gibi durumlar duymayı etkileyebilir ve bu da dil gelişiminde gecikmelere yol açabilir.
• Konuşma değerlendirmesi: Konuşma terapistleri çocukları iletişimi ilgilendiren tüm konularda değerlendirir. Konuşmada gecikme, artikülasyon bozukluğu, kekemelik, peltek konuşma bunlar arasındadır. Bebek çeşitli testler yoluyla terapist tarafından özel olarak değerlendirilir. Test sonuçlarına göre yapılabilecekler ebeveynlerle paylaşılır. Başka uzmanlıklardan destek alınması gerekiyorsa aile oraya yönlendirilir. Kimi zaman çocukta herhangi bir işitme kaybı yoktur, konuşmaları anlar fakat kendi başına sesleri çıkaramaz. Bu durumda çocuğa destek olmak konuşma terapistinin çalışma alanına girer.
• Bebeğin gelişimsel her açıdan değerlendirilmesi: Bebek yaşamının ilk yıllarındaki düzenli doktor kontrollerinde genel gelişimsel aşamalar açısından değerlendirilir. Bazen görüntüleme tekniklerinden yararlanılır. Düzenli doktor kontrolleri ilk yıllarda çok önemlidir.
Bebekler İçin Konuşma Terapisi
Konuşma terapisi bir bebek ya da çocuk için iletişim becerilerini geliştirmesi, kendini rahatlıkla ifade eder hale gelmesi açısından iyi bir kaynak.
Konuşma terapisi mutlaka çok zor durumlarda alınması gereken, bebeğin gelişiminde çok büyük sorunların olduğunu gösteren bir yöntem değil.
Mutluluk kurduğumuz rahat ve doğru iletişimle doğru orantılı. Karşındakini anlamak ve kendini doğru ifade edebilmek hayati konular.
Uzmanlar bazen 3 aylık bir bebeğin bile konuşma terapisine ihtiyacı olduğunu ve ebeveynlerin buna çok şaşırdığını söylüyor.
Aşağıda 0-3 ay arasından başlayarak bir bebeğin konuşma terapistinden faydalanabileceği durumları bulacaksınız.
Küçücük bir bebeğin konuşma terapistiyle ne işi olabilir ki demeyin. Terapistlerin uzmanlık alanı sözlü, sözsüz her türlü iletişim.
0 – 3 Ay
Bebek gülmüyor ve çevresindeki insanlara dikkat etmiyorsa
Bebekler ilk 3 ayda beslenir ve uyur. Banyo en önemli etkinliklerindendir. Ama şu da unutulmamalıdır ki bir bebeğin ilk 3 ayda gülmeye başlaması; kendisiyle konuşulduğunda basit tepkiler vermesi gerekir. Örneğin başını sesin geldiği yöne çevirebilir.
4 – 7 Ay
Bebek “bebek sesleri” çıkarmıyorsa
Bebek önce mırıldanır ve sonra 4-7 ay arasında babıldama evresine geçer. Ba, ma gibi heceleri birbiri ardına sıralar. Babababa, mamamama gibi.
7 – 12 Ay
Bebek genellikle sessizse
Bebekler net kelimeler kullanmasa da konuşur. Agu gugu’larla başlar, mırıldanmalar, babıldama evresi derken çıkardığı seslerle, bazen beklenmedik anlamlı kelimelerle kendini ifade eder. Bebeğiniz günün büyük bölümünü sessiz geçiriyorsa, bu durumu dikkate almanızda fayda var.
7 – 24 Ay
Bebek kendisine söylenenleri anlamıyorsa
Bebek konuşmaya başlamadan çok önce yetişkinlerin söylediklerini anlamaya başlar. İletişim konuşmak kadar duyduklarını anlamayı da içerir.
Bebeğiniz bu uzun zaman aralığında basit cümleleri, yönergeleri anlıyor ve size tepki verebiliyor olmalı. Örneğin “seni kucağıma mı alayım” diye sorduğunuzda kollarını uzatmalı ya da başka bir şekilde size tepki vermeli.
12 – 18 Ay
Bebek çok az kelime söylüyor ya da hiç konuşmuyorsa
Bebeğin ilk kelimeleri ortalama olarak 12-18 ay arasında gelmeli. Eğer bebek bu dönem henüz ilk kelimesini söylemediyse önce çocuk doktorunuzla görüşüp, ardından bir konuşma terapistinden yardım alabilirsiniz.
12 – 24 Ay
Bebek b, h, m, p ve v seslerini çıkarmakta güçlük çekiyorsa
Farklı sesler farklı düzeylerde beceri gerektirir. Bu nedenle uzmanlar bebeği konuşma gelişimi açısından değerlendirirken hangi sesleri ne zaman çıkardığını incelerler. Yukarıdaki sesleri çıkarması başlangıçta zor olabilir ama 12-24 ay arası bunu başarabilirler.
18 – 24 Ay
Bebek kelimeleri anlamlı bir bütünlük içinde kullanamıyorsa
Bu da önemli bir aşama: Kelimeleri bir araya getirmek. Henüz tam cümleler kurmak için erken ancak bebek örneğin şunu söyleyebilir: “Daha süt”.
24 – 36 Ay
Çocuk d, f, g, k, n, t seslerini çıkarmakta zorlanıyorsa
Bu sesleri çıkarması biraz daha zor çünkü biraz daha üst seviye bir beceri gerektiriyor. Ancak sık sık yapılan yanlış telaffuzlar da bir konuşma terapistinin değerlendireceği konular arasında.
Çocuk başka çocuklarla iletişim kurmakta zorlanıyorsa
Çocuklara utangaç, uyumsuz gibi etiketler yapıştırmak çok kolay. Bunu yapmayalım. Belki çocuğun diğerleriyle iletişim kuramamasına neden bir durumu var. Kendini ifade edemiyor, karşısındakileri anlamakta güçlük çekiyor olabilir.
Çocuğun konuşmasını anlamak zorsa
3-4 yaşına gelmiş bir çocuğun konuşmasının çok büyük bir bölümünü artık rahatlıkla anlıyor olmalısınız. Hatta çocuğu tanımayan yetişkinler de anlayabilmeli. Hala çocuğunuzun konuşmasını kılı kırk yararak anlıyorsanız bir terapistten destek almanız işinizi kolaylaştırır.
Bebeklerde İlk Sesler
Bebekler ilk olarak agu seslerini çıkarır. Sonra mırıldanmaya başlarlar. Bu evreyi babıldama takip eder. Babababa, mamama diye basit heceleri tekrarlarlar.
Bebekler a, b, m, d, y harflerini daha kolay söylerler. Bu nedenle de“baba” demek “anne” demekten daha kolaydır.
Bebeklerde İlk Kelimeler
Bebeklerde ilk kelimeler tekrar eden basit hecelerden oluşur.
Bay bay, mama, baba, dede, atta, bu (aslında su), bun (aslında burun), top, git (dit de olabilir), gel (bazen del) kelimeleri daha kolay seslerden oluşur ve bebeklerin ilk kelimeleri arasındadır.
Bebekler İlk Konuştuklarında En Çok Hangi Kelimeleri Söyler?
Bebekler ilk konuştuklarında genellikle söylemesi en kolay kelimeleri en çok söylerler. Bu kelimeler daha çok a, b, d, m, n, p, t seslerini içerir.
Baba, mama, dede, del (gel), dit (git), bun (burun), top, atta, bu (su), anne, süt, evet, hayır, bebek, bay bay bebeklerin başlarda en çok söyledikleri kelimeler arasındadır.
Bebekler İçin Kolay Sesler, Harfler, Kelimeler
Bebekler için kolay sesler a, b, d, m, n, p, t.
Kolay kelimeler ise baba, dede, mama, atta, bay bay, gel (del), git (dit), top, anne, bebek, süt, daha (da) gibi kelimelerdir.
Bebekler İçin Zor Sesler, Harfler, Kelimeler
Bebeklerin en zor çıkardığı sesler k, t, r harfleridir.
En zor kelimeler ise anneanne (genellikle nene derler), güzel (cücel), elma (ma), yumurta, abla (abba), dayı, teyze, kitap (kipat) kelimeleridir.
Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.
Kaynaklar: parents.com, babycenter.com, thebump.com, parentingscience.com, hms.harvard.edu, hopkinsallchildren.org, webmd.com, whattoexpect.com, healthline.com, healthychildren.com, todaysparent.com, mayoclinic.org, thebump.com, raisingchildren.net.au, parenting.firstcry.com
