Bebek ve Çocuklarda Koronavirüs (Covid-19) – Ebeveyn Rehberi

Endişe ebeveynliğin büyük bir parçasıdır derler.

Özellikle tüm dünyada yaygın olarak görülen bir virüs ve neden olduğu bir salgın hastalık gündemi oluşturuyorsa…

Yeni tip koronavirüsten ve yol açtığı Covid-19 hastalığından söz ediyoruz.

Bir bebeğiniz varsa ya da hamileyseniz virüsün etkileri konusunda endişelenmeniz çok normal.

2019 Aralık ayından beri Covid 19 ile ilgili pek çok bilgi yayılıyor dünyaya.

Virüs ve yol açtığı hastalıkla ilgili araştırmalar, vakalardan yola çıkarak yapılan çalışmalar halen sürüyor.

Kısa zamanda epey yol alındığı ve hastalığın kontrolü konusunda deneyim kazanıldığı açık.

Çok sayıda iç karartıcı haberin arasında sürekli vurgulanan bir detay var ki anne ve babalara biraz olsun nefes aldırıyor: Halihazırda bu hastalık, bebek ve çocuklarda yetişkinlere göre daha hafif bir seyir gösteriyor.

Zamanla virüsün yayılımını engelleyecek, hastalığı kısa sürede etkisiz hale getirecek yöntemlerin bulunacağını umuyoruz.

Biz bu yazıda pek çok farklı kaynaktan şu an için mevcut bilgileri derledik.

Bu mini Covid-19 rehberiyle sorularınıza biraz olsun cevap bulmanızı umuyoruz.

 

 

Koronavirüs (Coronavirus) nedir?

Koronavirüsler soğuk algınlığı gibi yaygın görülen hafif enfeksiyonlardan ciddi hastalıklara kadar pek çok hastalığa sebep olan büyük bir virüs ailesidir.

Ortadoğu Solunum Sendromu (MERS) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (SARS) bu ciddi hastalıklar arasındadır.

Covid-19 nedir?

Covid-19, Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımıyla yeni keşfedilen bir koronavirüsün yol açtığı bulaşıcı bir hastalıktır.

Bu yeni virüs ve hastalık, Aralık 2019’da Çin’in Wuhan şehrinde başlayan salgınla bilinir hale geldi.

Daha sonra virüs SARS-CoV-2 adını aldı.

Bu yeni tip koronavirüsün yol açtığı Covid-19 enfeksiyonu salgını, dünya çapında çok geniş bir alanda etkisini gösterdi.

Dünya Sağlık Örgütü 11 Mart 2020 tarihinde pandemi ilan etti.

Koronavirüs bebeklere nasıl bulaşır?

Koronavirüsün bebek ve çocuklara bulaşması aşağıdaki şekillerde olabiliyor.

Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) koronavirüslerin, enfekte olmuş kişilerin

• öksürmesi veya
• hapşırması sonucu havaya karışan damlacıklar yoluyla diğer kişilere bulaştığını söylüyor.

CDC’ye göre Covid-19’un ana bulaşma kaynağı olduğu düşünülmese de,

• hasta kişiye temas ettikten,

• hasta ya da virüsü taşıyan bir kişiyle el sıkıştıktan,

• virüsün bulaşmış olduğu bir yüzeye dokunduktan sonra elleri ağza, burna, gözlere götürmek de virüsün yayılmasına neden olabiliyor.

 

Covid-19’un kuluçka süresi nedir?

Covid-19’un kuluçka süresi (virüsün bulaşmasıyla hastalığın belirtilerinin ortaya çıkması arasındaki süre) Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre ortalama olarak 5-6 gündür.

Ancak bu süre 14 güne kadar uzayabilir.

Koronavirüs bebek ve çocuklara bulaşır mı?

Yeni tip koronavirüsün bebek ve çocuklar dahil her yaştan insana bulaşabileceği biliniyor.

Ancak virüsün yaş grupları üzerindeki etkisinin büyüklüğü çok net değil.

Vaka örnekleri üzerindeki çalışmalar ve araştırmalar halen devam ediyor.

Şimdiye kadar çocuklar arasında Covid-19 vakasına daha az rastlanmış durumda.

T.C. Sağlık Bakanlığı’nın rehberine göre salgının başlangıcından 22 Mart 2020 tarihine kadar dünya genelinde 0-9 yaş arasında çok az sayıda kayıp kaydedilmiş.

Bugüne kadar paylaşılan tüm verilere göre çocuklar hastalığı çok daha kolay atlatıyor.

Bazen hastalık hiç belirti vermeyebiliyor.

Bebeklerde Covid-19 etkileri biraz daha yoğun olabiliyor.

Bunun sebebi bebeklerin henüz olgunlaşmamış bağışıklık sistemi.

Yeni tip koronavirüs bulaşmış kişide

• diyabet
• kalp hastalığı
• zayıf bağışıklık sistemi

gibi eşlik eden özel bir sağlık sorunu yoksa, hastalığın etkilerinin daha zayıf olduğu söyleniyor.

Yenidoğanlara koronavirüs nasıl bulaşır?

Yenidoğanlara koronavirüsün nasıl bulaştığı konusunda net bir veri yok.

Bugüne kadar çalışılan vakalar aşağıdaki olasılıkları gösteriyor:

• Yenidoğanlar Covid-19’a neden olan yeni tip koronavirüs ile doğum sırasında enfekte olabilirler.
• Doğumdan sonra hasta kişilerle/bakım verenlerle temas da yeni doğan bebeğe virüs bulaşmasına yol açabilir.

Amerikan Pediatri Akademisi (APA) annesi Covid-19 olan ya da Covid-19 şüphesi taşıyan bebeklerin özel bir bakıma tabi tutulmasını önerir.

Bu öneriler,

• enfekte olma riskini azaltmak için bebeğin geçici bir süre için anneden ayrı tutulmasını,

• bebeğin enfeksiyon riskine karşı sürekli gözlemlenmesini,

• şartlar elverişliyse bebeğe Covid-19 testi yapılmasını da içerir.

Covid-19 olan yenidoğanlar ya da hastalık belirtisi göstermeyip şartlar gereği Covid-19 testi de yapılamayanlar, durum değerlendirmesinin ardından hastaneden taburcu edilebilir.

Bebeğe bakım verenlerin kendilerini koruyup maske takmaları önerilir.

Hastaneden taburcu edilen bebeğin 14 gün boyunca takibinin yapılması gerekir.

Covid-19 testi negatif çıkan yenidoğanlar da hastaneden taburcu edilebilir.

Annenin Covid-19 enfeksiyonu tamamen iyileşene kadar,

1. bebekle temasını en aza indirmesi ve
2. bebeğin yanında maske takması,
3. ellerini sık sık yıkaması önerilir.

Covid-19 şüphesi taşıyan annenin yenidoğan bebeği olmak

Covid-19 ile ilgili hala pek çok bilinmez var.

Özellikle de yenidoğan bebekler konusunda.

Aşağıda yenidoğanlarda Covid-19 konusunda şu an için bilinenleri derledik:

• Yenidoğanlar, enfekte kişiyle yakın temas içinde olurlarsa, virüsün onlara bulaşma olasılığı var.

• Doğumdan sonra test yapılan bazı bebeklerin test sonucunun pozitif çıktığı biliniyor.

Ancak bilinemeyen bu bebeklerin virüsü ne zaman aldığı: Doğumdan önce mi, doğum sırasında mı, doğumdan sonra mı?

• Covid-19 testi pozitif çıkan çoğu yenidoğanın hafif belirtiler gösterdiği ya da hiç belirti vermediği görüldü.

Ve bu bebeklerin tamamen iyileştiği belirtildi. Ancak koronavirüsle enfekte olup daha ciddi hastalıklar yaşayan bebekler de sayıları az olsa da kayıtlara geçti.

• Dünya genelinde Covid-19 olan annelerde erken doğum, hamilelik ve doğumla ilgili bazı sorunlara rastlandı. Ancak bu sorunların yeni tip koronavirüsle bağlantısı kesin değil.

Amerikan Hastalık Önleme ve Koruma Merkezleri (CDC) sağlıklı bir yenidoğanın hastane sürecinde anneyle kesintisiz birlikteliğini öngörür.

Ne var ki anne Covid-19’luysa ya da böyle bir şüphe varsa, bebeğin geçici bir süre anneden ayrı tutulmasının bebeğin virüsle enfekte olma riskini azaltabileceğini belirtir.

Ülkemizde de protokol, yenidoğan bebeğin hastane sürecinde Covid-19 hastası anneden ayrı tutulmasını içerir.

Çocuk Enfeksiyon Derneği, bebeği ciddi hastalığı olan anneden ayırmanın hem anne hem de bebek için faydasına değinir.

Ancak yenidoğan enfeksiyonu riskini azaltmak için anne ve yenidoğanın ayrılmasının olası yararları doğumdan önce anneye mutlaka anlatılmalıdır.

Hangi yenidoğanlara Covid-19 testi yapılmalıdır?

Yenidoğan bebeklere Covid-19 testi ülkemizde, Çocuk Enfeksiyon Derneği web sitesinde yer alan şu şartlar altında yapılır:

• Doğumdan 14 gün önce ve doğum sonrası 28 günlük dönemde şüpheli veya kesin Covid-19 enfeksiyon öyküsü olan anneden doğan bebeklere,

• Hamilelikte şüpheli ya da kesin Covid-19 enfeksiyon öyküsü olan aile bireyi ile yakın temas etmiş anneden doğan bebeklere,

• Yenidoğan bakım sürecinde aile üyeleri, bebeğe bakım veren kişiler, ziyaretçiler veya bebeğe bakan hastane personelinde şüpheli veya kesin Covid-19 enfeksiyonu olan bebeklere Covid-19 testi uygulanır.

Test öncesinde bebek hemen izole edilir ve test için uygun örnek alınır.

Covid-19 olan anne emzirebilir mi?

Covid-19 olan anne emzirebilir.

Çocuk Enfeksiyon Derneği Covid-19’lu annenin emzirmesi konusunda şu önerilerde bulunur:

Şüpheli veya kesin COVID-19 olan annenin emzirmesi hakkında öneriler

• Annenin durumu orta-ağır ve emzirmeye uygun değilse ya da anne bebeğe enfeksiyon bulaşır korkusuyla emzirmek istemiyorsa annenin süt sağması önerilir.

1. Annenin süt sağmadan önce ve sonra ellerini en az 20 saniye boyunca etkin biçimde yıkaması,

2. Süt sağarken maske takması,

3. Annenin süt sağması gereken durumlarda anneye özel süt sağma ekipmanı temin edilmesi, ekipmanların uygun şekilde temizlenmesi gerekir.

4. Annenin hiçbir şekilde süt verememesi durumunda başka annelerden süt desteği almak düşünülebilir.

• Annenin durumu iyi ve bebeğini riskleri kabul ederek emzirmek istiyorsa aşağıdaki önlemleri sıkı bir şekilde alması gerekir.

1. Annenin emzirmeden önce ve sonra ellerini en az 20 saniye boyunca etkin biçimde yıkaması,

2. Annenin emzirirken maske takması,

3. Annenin dokunduğu yüzeylerin rutin olarak temizlenip dezenfekte edilmesi,

4. Anneye uygun emzirme konusunda danışmanlık verilmesi ve psikolojik destek sağlanması önerilir.

Anne sütünün koronavirüs üzerinde etkisi var mıdır?

Anne sütünün genel olarak çocukların gelişimi üzerindeki etkileri büyük. Anne sütü hakkında temel bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Dünya Sağlık Örgütü emzirmenin bebeğin sağlıklı gelişimi ve büyümesi için gerekli olan ideal besleme olduğunu bildirir.

Anne sütünün besinsel özelliklerinin yanı sıra bebeğin bağışıklık sistemini desteklemek yönünde de etkileri vardır.

Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü pandemi sürecinde de bebeklerin anne sütü alımının desteklenmesini önerir.

ÖNEMLİ NOT: Bunca karmaşa ve kaygının içinde güzel haberler de var.

Hollanda’nın başkenti Amsterdam’da yer alan Amsterdam Üniversitesi Tıp Merkezi’ne bağlı Emma Çocuk Hastanesi araştırmacıları Covid-19 bulaşmış annelerin sütünde antikor gelişimini araştırdıkları bir çalışma yaptılar.

Hastalığı geçiren annelerden alınan süt örneklerinin incelendiği araştırmanın sonucu iç açıcı: Çünkü araştırmacılar Covid-19 geçirmiş 30 annenin sütünde Covid-19’a karşı etkili antikor buldular.

Bu hem bebek beslenmesi hem de yetişkinlerin tedavisi açısından güzel bir haber.

Üstelik araştırmada anne sütü ısıtıldıktan sonra da içindeki antikorların varlığını sürdürdüğü tespit edildi.

Bu önemli, çünkü anne sütü yetişkinler tarafından ancak pastörize edildikten sonra kullanılabiliyor.

Yeni doğum yapmış annelere Covid-19 tavsiyeleri

Normal şartlar altında yeni doğum yapmış anneler bebek bakımında ya da evin idaresi konusunda çevrelerinden destek alabilirler.

Deneyim sahibi kişilerle konuşmak, görüşmek annelere duygusal açıdan iyi gelebilir.

Ne var ki pandemi süreciyle birlikte geleneksel iletişim yöntemlerini terk etmek zorunda kaldık.

Yüz yüze görüşmeler, kucaklaşmalar yerini görüntülü konuşmalara, sarılma, öpücük efektli emojilere bıraktı.

Ve bu durumdan yeni anne olanlar da nasibini aldı.

Üstelik dahası da var.

Pandemi sürecinde ekonomik olarak zorlu koşullarla karşı karşıya kalanlar olduğu gibi ailesinden, çevresinden kayıp yaşayanlar da oldu.

Sevgili yeni doğum yapmış anne, hormonal kargaşanın ortasında bir de pandeminin getirdiği kısıtlamalarla baş başa kaldınız.

Öncelikle yanınızda size duygusal ve fiziksel destek verecek bir partner olduğunu ümit ediyoruz.

Az sonra sunacağımız öneriler umarız anlamlı gelir ve uygulama fırsatını yaratmakta tereddüt etmezsiniz.

Unutmayın, denemekten ne çıkar?

• İhtiyaçlarınızın farkında olun ve onları dikkate alın: Bebek uyuduğunda uyumaya çalışın. Bırakın etraf dağınık kalsın.

Yanınızda partneriniz ya da bir başka yetişkin varsa, kendinize her gün düzenli zaman ayırın.

Bir arkadaşınızı arayın, çay için, rahatlatıcı bir banyonun keyfini sürün.

• Çevrenizle bağlantıda olun: Evet pandemi süreci sosyal iletişim açısından yeni kurallar getirdi. Ne mutlu ki gelişmiş teknoloji her koşulda bizi birbirimize bağlıyor.

Konuşmanın ve görüşmenin size iyi geldiği kişileri görüntülü arayın.

Dilerseniz ruh halinizden söz edin, zorlandığınız noktaları anlatın, tavsiyelerini sorun.

• Online terapi fırsatlarını değerlendirin: İçinde olduğumuz süreçte herşey elektronik platformlara taşındı. Terapi desteğini de bu yolla almanız mümkün.

Maddi olarak bütçe ayırmakta zorlanıyorsanız, emin olun bu süreçte farklı ekonomik imkanlarla bu tür destekleri vermeye gönüllü çok sayıda uzman var.

Siz sadece buna niyet edip araştırmaya başlayın.

• Yardım isteyin: Sosyal mesafeyi korumamız gerekse de çevremizden destek alabiliriz.

Yakınlarınızdan sizin için alışveriş yapmalarını ya da yemek desteğinde bulunmalarını rica edebilirsiniz.

Böyle bir desteğin sizi ne kadar rahatlatacağına ve düşünülmenin önemini ne kadar iyi kavrayacağınıza inanamazsınız.

• Forumlara üye olun: Yeni anneler için deneyimlerini diğer yeni anne olmuş kişilerle paylaşmak destekleyici olabilir.

Arkadaş, akraba, komşu ve tıp profesyonellerinden yardım almak önemli.

Ancak hikayelerini, problemlerini ve anneliğe dair ipuçlarını paylaşan annelerin yer aldığı forum ve topluluklara üye olmak da size çok iyi gelebilir.

• Çocuk doktorunu arayın: Çocuk doktorunuzu, bebek hemşirenizi aramaktan çekinmeyin.

Onlar size bebek konusunda ve içinde bulunduğunuz ruh haliyle ilgili destek vereceklerdir.

Bebeklerde Covid 19 belirtileri

Tıp uzmanları için Covid-19 hakkında öğrenilmesi gereken daha pek çok bilgi var.

MedicalNewsToday’de yer alan makaleye göre Covid-19, bebek ve çocuklarda, tıpkı diğer yaş gruplarında da olduğu gibi soğuk algınlığı ve grip benzeri hafif belirtilerle kendini gösterir.

Hatta bazı durumlarda hastalık hiç belirti vermeyebilir.

Aşağıda Covid-19’un bebek ve çocuklarda en çok karşılaşılan belirtilerini bulabilirsiniz.

• Öksürük, boğaz ağrısı, burun akıntısı ve aksırma gibi üst solunum yolu enfeksiyonu belirtileri

• Ateş

• Bebek ve çocukta sık sık ağlamaya, uykuya dalmakta zorluğa ya da huysuzluğa neden olabilecek kas ağrısı

• Hal ve davranışlarda değişiklik – Ağrı ya da ateşe bağlı olarak daha az veya daha çok uyumak, beslenmede güçlük ya da daha sık gelen öfke nöbetleri

• Bulantı, kusma, karın ağrısı ya da ishal gibi sindirim sorunları

• Koku duyusunda kayıp – Bebeklerde bu durumu beslenme alışkanlıklarındaki değişimden anlayabilirsiniz.

• Kuru öksürük ve daha hızlı nefes alıp verme ya da nefes darlığı gibi hafif zatürre belirtileri

Bebeklerde daha ciddi belirtiler, hafif belirtilerin ortaya çıkmasının ardından bir hafta içinde kendini gösterebilir. Bunlar,

• Nefessiz kalmaya yol açacak kadar yoğun nefes darlığı

• Moraran dudaklar ya da dil, beyaza dönen tırnaklar ya da hızlı kalp atım hızı gibi düşük oksijen seviyesi belirtileri

• Ciddi organ yetmezliği

Bebekler Covid-19’dan nasıl etkilenir?

Nadiren görülse de, 1 yaşın altındaki bebeklerde Covid-19’a bağlı ciddi sağlık sorunları riski daha yüksek.

Dünyanın saygın tıp kuruluşlarından Mayo Klinik uzmanları bu durumun bebeğin henüz olgunlaşmamış bağışıklık sistemi ve henüz daha küçük olan hava yollarıyla ilgili olabileceğini söylüyor.

Bu durumda solunum yolu enfeksiyonlarının bebeklerde solunum sorunlarına yol açması olası.

2019 Aralık ayı sonu ve 2020 Şubat ayı başında Çin’de, Covid-19 olduğundan şüphelenilen ve Covid-19 teşhisi konmuş 2100’ü aşkın çocukla bir çalışma yapıldı.

Çalışmanın sonuçlarına göre,

• Ciddi veya kritik hasta olan bebeklerin sayısı yüzde 11’in altında,

• Ciddi veya kritik hasta olan 1-5 yaş arası çocukların oranı yaklaşık yüzde 7,

6-10 yaş çocukların oranı yüzde 4,

11-15 yaş arasının oranı yine yüzde 4,

16 yaş ve üstü ise yüzde 3 olarak belirlendi.

Bebekler koronavirüsü başkalarına bulaştırabilir mi?

Uzmanlar hala bebeklerin koronavirüsü başkalarına bulaştırmada nasıl bir rol oynadığı konusunu araştırıyor.

What to Expect Tıp Kurulu’na göre bebek ve çocuklar hastalığı daha az belirtiyle daha hafif geçirse de virüsü başkalarına bulaştırabilirler.

Bebeğime Covid-19 bulaşmasını nasıl engelleyebilirim?

Bebeğinize Covid-19 bulaşmasını engellemek için yapabileceğiniz pek çok şey var.

Ancak alabileceğiniz en temel önlem sizin Covid-19 olmamanız.

1. Hijyen kurallarına uymak,
2. Sosyal mesafeyi korumak,
3. Güçlü bir bağışıklık sistemi,
4. Sağlıklı beslenme,
5. Egzersiz,
6. Olumsuz duygulara kapılıp gitmemek sizi virüsün etkilerinden koruyacaktır.

Ayrıca aşağıdaki koruyucu önlemlerle de bebeğiniz için Covid-19 riskini düşürebilirsiniz:

• Bebeğinizle kalabalık yerlere mümkün olduğunca gitmeyin.

• Evinize ziyaretçi kabul etmeyin.

• Yabancı biriyle her temasınızda mutlaka ellerinizi yıkayın.

• Yemek yemeden önce; banyoyu kullandıktan, öksürdükten, dışarıdan gelen paketlere dokunduktan ya da evin dışından herhangi birinin dokunduğu yüzeylere temas ettikten sonra ellerinizi yıkayın.

• Kapı kolları, elektrik düğmesi gibi yüzeyleri düzenli olarak dezenfekte edin.

• Evin dışına çıktığınızda mutlaka maske kullanın.

• Dışarıdayken başkalarıyla sosyal mesafenizi korumaya çok dikkat edin.

• Evinizde hasta birisi varsa, onu karantinaya alın ve sık sık dokunduğu yüzeylerin dezenfeksiyonunu sağlayın.

Bebeklerde Covid 19 nasıl anlaşılır?

Medical News Today’de yer alan makaleye göre  bebekler ve küçük çocuklar yaşadıkları hastalık belirtilerini ifade edemeyecekleri için ebeveynlerin ve bakım verenlerin sık sık ateş ölçmesi ve bir solunum sıkıntısı olup olmadığını takip etmesi gerekir.

Bebeklerde solunum zorluğuna dair belirtiler şunları içerir:

• Çok hızlı nefes almak. Bir yenidoğan için bu, dakikada 60 nefesten fazlasını ifade eder.

• Nefes alırken horlar gibi sesler çıkarmak

• Nefes alırken göğüs kafesinde çekilmeler olması

• İnleme

• Burun kanatlarının açılıp kapanması

Bazı çok küçük bebeklerde beslenme güçlükleri ortaya çıkabilir.

Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin (CDC) yaptığı bir çalışmaya ABD’de yaşayan ve Covid-19 olan 2500’ü aşkın çocuk dahil edilmiş.

Bir yaşın altındaki 95 bebeğin yüzde 62’si hastaneye gitmek durumunda kalmış. Bu bebeklerden 5’i yoğun bakım ünitesinde tedavi görmüş.

Çalışmaya dahil olan çocuklardan 3’ü hayatını kaybetmiş olsa da CDC nedenin Covid-19 olduğundan emin değil.

Bu durum ciddi hastalık durumu da olsa çocuklarda ölüm oranının çok düşük olduğuna işaret ediyor.

Bebeklerde Covid 19 tedavisi

Covid-19’un etkileri kişiden kişiye değişebildiği için tedavide bir standarttan söz etmek kolay değil.

Kimi hastalar, çocuklar da dahil olmak üzere, dinlenme, yeterli miktarda sıvı alımı ve ateş düşürücü ilaçlarla hastalığı atlatabiliyor.

Çocuğum Covid-19 belirtileri gösteriyor. Ne yapmalıyım?

Çocuğunuz Covid-19 belirtileri gösteriyorsa, öncelikle hemen doktorunuza ya da bir hastaneye başvurun.

Çocuğunuzda hastaneye yatışı gerektiren bir durum yoksa tüm aile mutlaka evde kalmaya özen gösterin.

Bu hem çocuğunuzun virüs yükünü artırmasını hem de başkalarının enfekte olmasını engeller.

Sizde koronavirüs olsun olmasın mutlaka evde kalın.

• Evde yaşayan diğer kişilerin ve varsa evcil hayvanınızın çocukla temasını mümkün olduğunca aza indirin.

• Evde tek bir kişinin çocukla temasta olmasını sağlamaya çalışın. Böylece evdeki herkesin enfekte olmasını engelleyebilirsiniz.

• Çocuğunuz 2 yaşından büyükse ve nefesle ilgili sıkıntı yaşamıyorsa bulunduğu mekana bir başkası girdiğinde maske takmasını sağlayın.

Çocuğu yüzünde maske varken asla yalnız bırakmayın.

• Çocuğun odasına girerken mutlaka maske takın.

• Evdeki ortam uygunsa hasta çocuğun başka bir banyo kullanmasını sağlayın. Bu mümkün değilse, banyoyu sık sık dezenfekte edin.

• Ailedeki herkesin ellerini sık sık yıkaması gerekir. Ellerinizi su ve sabunla en az 20 saniye yıkayın. Ya da alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.

• Kapı kolları, elektrik düğmeleri, oyuncaklar, uzaktan kumandalar, telefonlar gibi sık sık dokunulan yüzeyleri düzenli olarak temizleyin. Bunu her gün yapın.

Hangi çocuklar Covid-19 riski taşıyor?

Eldeki bilgilere göre yeni tip koronavirüsün her yaştan insana bulaşma olasılığı var.

Şu ana kadar göstergeler çocukların hastalığı daha rahat atlattıklarına işaret ediyor.

Ancak bazı tıbbi durumlar çocuklarda daha ciddi sonuçlara yol açabiliyor:

• Astım

• Diyabet

• Kan bozuklukları

• Kalp ya da karaciğer hastalığı

• Diyaliz gerektiren böbrek hastalığı

• Zayıf bağışıklık sistemi

Covid-19’lu çocuğa acil tıbbi müdahale gerektiren durumlar

Covid-19’lu çocuğa acil müdahale gerektiren durumları Johns Hopkins Hastanesi uzmanları şöyle anlatıyor:

• Nefes almakta güçlük çekiyorsa ya da nefesini tutuyorsa,

• Her yediğini ve içtiğini kusuyorsa,

• Ayılmakta güçlük çekiyor, bilincinde kaymalar oluyorsa,

• Dudaklarının rengi maviye dönüyorsa bebek ya da çocuğun acil olarak bir hastaneye götürülmesi gerekiyor.

Çocuğumu Covid-19’dan nasıl koruyabilirim?

Çocuğunuzu Covid-19’a yol açan koronavirüsten korumak için alabileceğiniz pek çok önlem var.

Aynı önlemleri çocuğunuz hasta olduğunda başkalarını korumak için de uygulayabilirsiniz.

Amerikan Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezleri (CDC) ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO) aşağıdaki uygulamaları öneriyor:

• Ellerinizi temiz tutun: Ellerinizi sabunla en az 20 dakika yıkayın.

Bulunduğunuz ortamda su ve sabuna ulaşamıyorsanız, en az yüzde 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanın.

Öksürdüğünüzde ya da hapşırdığınızda ağız ve burnunuzu bir mendille ya da dirsek içinizle kapatın.

Kullandığınız mendili hemen çöpe atın ve ellerinizi mutlaka yıkayın.

Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmayın.

Eve döner dönmez çocuğunuzun ellerini yıkadığından emin olun.

Ayrıca çocuğunuzun yemekten önce, tuvalete gittikten sonra da ellerini mutlaka yıkamasını sağlayın.

El yıkama alışkanlığı kazandırmak için: Küçük çocuklara sabun ve suyla balon yapmayı öğretin. Eğlenerek öğrenmek her zaman işe yarar.

Parmak aralarını, parmak uçlarını, ellerinin iç ve dış yüzeylerini yıkamasını sağlayın.

20 dakika boyunca çocuğun sevdiği bir şarkıyı söyleyerek el temizliğinde sürenin önemini vurgulayın.

• Sosyal mesafenizi koruyun: Hasta ya da hastalık belirtisi taşıyan kişilerle yakın temastan kaçının, aranızda en az 1.5 metre mesafe bırakın.

Evinizden mümkün olduğunca dışarı çıkmayın. Dışarı çıkmanız gerektiğinde mümkünse çocuğunuzu evde biriyle bırakın.

Bazı kişiler belirti göstermeden de virüsü yayabildiği için çocuğunuzun başka çocuklarla oynamasını – zor olsa da – kısıtlayın.

Çocuk evin dışında oyun oynuyorsa başkalarıyla arasına 1.5-2 metre mesafe koymasını sağlayın. Çocuğa görsel olarak bu mesafenin neyi ifade ettiğini gösterin. Örneğin bir yetişkin bisikletini gösterip çocuğun bu mesafeyi anlamasını sağlayabilirsiniz.

Çocuğun oyun sırasında eşya paylaşımında bulunmasına engel olun.

Çocuğunuzu aile büyükleriyle görüştürmeyin.

Çocuğun görüntülü telefon, video chat görüşmeleriyle arkadaşları ve sevdikleriyle temasta kalmasını destekleyin.

Sanal aile yemekleri, oyun geceleri, doğumgünü kutlamaları organize ederek çocuğunuza ve kendinize iletişimin her şekilde devam ettiğini hatırlatın. İlişkide kalmanın önemini hatırlayın.

• Ev temizliğine ve hijyene önem verin: Masa ve sehpa yüzeyleri, kapı kolları, elektrik düğmeleri, uzaktan kumandalar, elektronik aletler, tuvaletler, lavabolar, kulplar gibi sık sık dokunulan ve ortak kullanımda olan yerlerin her gün temizlenmesine özen gösterin.

Ayrıca, bebeğin alt değiştirme ünitesi gibi çabuk kirlenen yüzeylerle çocuğun sık sık dokunduğu karyola çerçevesi, oyuncak sandığı, oyuncaklar, el işi masası gibi alanları düzenli olarak her gün temizleyin.

Çocuğun ağzına götürdüğü oyuncakları su ve sabunla temizleyin. Oyuncaklarda sabun kalmadığından emin olun.

Çocuğun nevresim takımını ve kumaş oyuncaklarını makinede ve mümkün olan en yüksek derecede yıkayın.

Çocuğun eşyalarına dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın.

Bebeğinizde Covid-19 varsa her bez değiştirdikten, bebeğin eşyalarına her dokunduktan sonra (biberon ve oyuncaklar da dahil) ellerinizi yıkamanız çok önemli.

• Maske takın:  Virüsten korunmanın şartları maske takmak, sosyal mesafeyi korumak. Bu kendi sağlığımızın sorumluluğunu almak kadar başkalarını da korumak anlamına geliyor.

Covid-19 açısından en büyük tehdit, hiçbir belirti göstermeden taşıyıcı olmak. Ve dolayısıyla virüsü başkalarına bulaştırmak.

Çocuğunuzu korumak için, eğer 2 yaş ve üstündeyse toplum içinde maske kullanmasını sağlayın.

2 yaşından küçük çocuğa asla maske takmayın.

Solunum sorunu yaşayan ya da maskeyi tek başına çıkaramayacak kadar küçük çocukların da maske takmasına asla izin vermeyin.

ÖNEMLİ NOT:
Pandemi süresince evde kalmanın önemi vurgulansa da söz konusu özellikle 2 yaşından küçük çocuklar olduğunda bazı noktalara dikkat etmek gerekiyor.

Nedir bunlar?

• Çocuğun doktor kontrollerini ve aşılarını ihmal etmeyin. Özellikle 2 yaş altı için bu durumun önemi büyük.

Doktorunuzla, hastane personeliyle iletişime geçin. Covid-19 protokollerini öğrenin.

• Çocuklar açısından Covid-19’un yayılmasını engelleyecek kurallara uymak gerçekten zor olabilir.

Sabırlı davranın. Çocuğunuz için iyi bir rol model olun. Çocuk size uyum gösterecektir.

Ailemi Covid-19’dan korumak için neler yapabilirim?

Kendinizi ve ailenizi Covid-19’dan korumak için yapabileceğiniz pek çok şey var:

• Ellerinizi sık sık ve en az 20 saniye süreyle yıkayın.

• Öksürürken, hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kapayın.

• Özellikle hasta kişiler olmak üzere başkalarıyla temastan kaçının.

• Çocuklarınızın aşı takviminde yer alan aşılarını olduğundan emin olun. Unutmayın aşılar bağışıklık sistemini destekler.

Çocuklara Covid-19’u anlatmak

Çocuklara Covid-19’u uygun bir dille anlatmak çok önemli.

Tüm dünya Aralık 2019 tarihinden beri güçlü bir sınavdan geçiyor.

Aşı geliştirilmiş olsa da, tüm bilinmezlerine rağmen virüsle mücadelede bir hayli deneyim kazanılmış olsa da yaşamlarımız Dünya Dağlık Örgütü’nün pandemi ilan ettiği 11 Mart 2020 tarihinin öncesine göre değişti. Hem de çok değişti.

Yetişkinlerin dünyası bu değişimden nasibini alırken çocuklar da paylarına düşeni yaşıyor.

Ezberler bozuluyor.

Alışkanlıklarımızın değişmeye zorlandığı bu dönemde, çocuklara esneklik ve adaptasyonda gereken desteği elbette yetişkinler verecek.

Ama lütfen şunu unutmayın. Çocuklar biz ne yaşarsak onu görüyor, hissediyor ve kendine katıyor. Sinir sistemlerimiz birbirinden etkileniyor.

• Çocuğunuza tüm dünyada doktorların, hemşirelerin ve tıp uzmanlarının sağlığımız ve güvenliğimiz için çalıştıklarını söyleyin.

• Çocuğunuzun pandemi konusunda ne bildiğini anlamaya çalışın. Bu yeni durum ve yeni normalle ilgili yanlış bilgilerini yumuşak ve net bir ifadeyle düzeltmeye çalışın.

• Bilgi aktarımında pozitif yaklaşımla dürüst olun.

• Çocukların Covid-19 açısından yüksek risk grubunda olmadığını ancak kendilerini korumak için yapılması gerekenleri uygulamaları gerektiğini söyleyin.

• Sosyal mesafe sürecinde çocukların ekran saatinde artış olması mümkün. Çocuğunuzun gözetiminiz dışında haberlere maruz kalmadığından emin olun.

Tablet, televizyon, bilgisayar kullanımında denetiminiz dışında haber sitelerine ve yaşı açısından uygun olmayan içeriklere ulaşmadığını kontrol edin.

Bu konuda gereken tüm önlemleri alın.

• Ailenin diğer fertleriyle, arkadaşlarıyla, sevdiği kişilerle ilişkide kalması için görüntülü konuşma gibi alternatifleri destekleyin.

Çocuklara koronavirüsü anlatmanın püf noktaları

Kriz zamanlarında ebeveynlik farklı fırsatlar yaratıyor.

Şapkayı önüne alıp kendi kaygılarını fark etmeye, çocukla iletişimi gözden geçirmeye, bağı güçlendirmeye zorlayan zamanlar bunlar.

Unicef, koronavirüs günlerinde dünyadaki mevcut durumu çocuklara anlatmak açısından ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor:

• Çocukla konuşmak için istekli olun.

Mutlaka etraftan birşeyler duydular.

Sessiz kalmak, saklamak çocuklarınızı korumaz.

Ancak dürüstlük ve açıklık korur.

Neyi ne kadar anlayabilecekleri konusunda düşünün. Çocuğunuzu sizden iyi kimse bilemez.

• Açık olun ve dinleyin.

Bırakın çocuğunuz özgürce konuşsun.

Ona sorular sorun ve neler bildiğini öğrenmeye çalışın.

• Dürüst olun.

Soruları daima doğru cevaplayın.

Çocuğunuzun yaşına ve anlayışına göre neyi ne kadar söyleyeceğinize karar verin.

• Destekleyici olun.

Çocuğunuz korkmuş ya da kafası karışık olabilir.

Ona düşüncelerini ve hislerini dile getirmesi için alan açın.

Her zaman yanında olduğunuzu hissettirin.

• Cevabını bilmediğiniz sorular olması normal.

Bilmiyorum demenin hiçbir sakıncası yok.

Bunu yeni birşey öğrenmek için bir fırsat olarak görün.

• Kahramanların hakkını verin.

Her insanın Covid-19 olabileceğini vurgulayın.

Hasta olanlara ve onlara bakım verenlere karşı şefkat gösterebileceğinizi söyleyin.

Hastalığı önlemek, hasta olanları tedavi etmek için çalışanların hikayelerini anlatın.

 

---

 

Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.

 

Kaynaklar: cocukenfeksiyondernegi.org, cdc.gov, healthychildren.org, hopkinsallchildrens.org, caringforkids.cps.ca, covid19bilgi.saglik.gov.tr, kidshealth.org, hopkinsmedicine.org, whattoexpect.com, webmd.com, euro.who.int, mayoclinic.org,