Çoğul Gebelik Nedir?

Çoğul gebelik, adı üstünde, birden fazla bebeğe hamile olmak anlamına gelir.

En sık ikiz gebeliklere rastlansa da daha fazla bebeğin olduğu gebelikler de mümkündür.

Günümüzde yardımcı üreme teknolojilerine başvuran ailelerin sayısındaki artışın çoğul gebelik oranlarında da yükselişe neden olduğu söyleniyor.

Yazımızda çoğul gebelik başlığı altında risklerden doğuma, emzirmeden doğum sonrası psikolojiye dair pek çok konuyu araştırdık.

 

Çoğul Gebelik Nedir?

Çoğul gebelik genellikle birden fazla yumurta hücresinin aynı anda döllenip gelişmeye başlamasıyla oluşur.

Aynı zamanda tek bir yumurta hücresinin döllenme sonrası iki veya daha fazla embriyoya bölünmesi ve her birinin ayrı ayrı gelişmeye devam etmesiyle de gerçekleşir.

Çoğul gebelik deyince akla öncelikle ikiz, daha sonra da üçüz gebelik gelir.

Tek bir döllenmiş yumurta ikiye bölününce tek yumurta ikizleri oluşur. Tek yumurta ikizleri birbirlerine çok benzer ve tamamen aynı genleri paylaşır.

Çift yumurta ikizlerinde ise iki ayrı yumurta iki ayrı sperm tarafından döllenir. Çift yumurta ikizleri aynı geni paylaşmaz ve benzerlikleri tıpkı tekil hamileliklerden gelen kardeşler gibidir.

Üçüz gebelikte ise ya üç ayrı yumurta üç ayrı sperm tarafından döllenir ya da döllenmiş yumurtalardan biri ikiye bölünür.

Günümüzde daha fazla sayıda kadın çoğul gebelik yaşıyor. 35 yaş sonrası hamilelik oranlarının artması ve artık daha çok kadının üreme teknolojilerinden yararlanması bunun nedenleri arasındadır.

Kimler Çoğul Gebeliğe Daha Yatkındır?

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2019 yılında toplam 1 milyon 183 bin 652 canlı bebek dünyaya geldi. Bu bebeklerin yüzde 51.3’ü erkek, yüzde 48.7’si ise kızlardan oluştu.

2019 yılında doğumların yüzde 3.1’i çoğul doğum olarak gerçekleşti. Bu doğumların da yüzde 96.4’ünde ikiz, yüzde 3.4’ünde üçüz ve yüzde 0.2’sinde dördüz ve daha fazla bebek oldu.

Peki çoğul gebeliğin oluşmasına etki eden şartlar neler? Kimler çoğul gebeliğe daha yatkın? Aşağıda çoğul gebeliğe neden bazı şartları bulacaksınız.

• Yardımcı üreme teknikleriyle hamile kalmak
• 35 yaşın üstünde hamile kalmak
• Hamile adayının anne tarafında çoğul gebelik öyküsü olması
• Daha önce çoğul gebelik yaşamış olmak

Çoğul Gebeliğe Dair Belirtiler Nelerdir?

Gebelik süreci her kadın için farklıdır.

Gebeliğin beden ile psikolojik hal ve tutumda yarattığı değişimler kişiden kişiye değişir.

Çoğul gebelikte bir annenin yaşayabileceği belirtiler aşağıdadır. Bunların pek çoğu tekil gebeliklerde de yaşanabilecek durumlardır.

• Göğüslerde şişlik ve hassasiyet
• İlk trimesterde (üç aylık dönem) çok sık açlık hissetmek veya hızlı kilo almak
• Göbeğin farklı bölümlerinde aynı anda hissedilen hareketlilik
• Sabahları hissedilen ciddi bulantı
• Mesaneye baskı daha yoğun olduğu için sık sık ortaya çıkan tuvalet ihtiyacı
• Rahim ciğerleri sıkıştırabileceğinden nefes almakta zorluk
• Sırt ağrısı
• Kan damarlarına baskının artması nedeniyle varisli damar gibi sorunlar
• Bedenin hamilelik süresince ürettiği insan koryonik gonadotropini (hCG) adlı hormonun yüksek seviyelerde olması
• Anne karnındaki fetüsler ve anneleri için çok önem taşıyan bir protein olan alfa fetoproteinin kanda yüksek seviyelerde olması
• Klinik muayenede doktorun birden fazla kalp sesi duyması ya da rahmin normalde tekil gebelik sırasında olması gerekenden daha büyük olması.

Doktorunuz yaptığı ultrason muayenesi ile çoğul gebelik durumunuzun tespitini yapar. Bunun için en ideal zamanlama gebeliğin 7. haftasıdır.

İkiz gebeliklerde 11. haftadan itibaren tek veya çift plasenta görülmesine göre ikiz gebeliğin türü tespit edilir.

İkiz bebeklerin cinsiyetleri ise 15. ve 20. haftalar arasında öğrenilir.

Çoğul Gebelik Tipleri Nelerdir?

İkiz gebelikler çift yumurta ikizleri ve tek yumuta ikizleri olarak ikiye ayrılır.

• Dikoryonik, diamniyotik ikizler: Bu gebelikte iki ayrı plasenta, iki ayrı amniyon kese ve iki ayrı koryon tabaka (amniyonun dışını kapsayan tabaka) oluşur. Tüm çift yumurta ikizlerinde ve tek yumurta ikizlerinin yaklaşık 3’te 1’inde durum böyledir.
• Monokoryonik, diamniyotik ikizler: İkizler aynı koryonu ve plasentayı paylaşır ancak iki farklı amniyotik keselerde büyür. Bu tek yumurta ikizlerinin yaklaşık 3’te 2’sinde görülen durumdur.
• Monokoryonik, monoamniyotik ikizler: İkizler aynı amniyonu, aynı koryonu ve aynı plasentayı paylaşır. Böylece aynı amniyotik sıvı içinde gelişirler. Bu nadir görülen bir durumdur. Tek yumurta ikiz gebeliklerinde yaklaşık 100’de 1 oranında görülür.
• Siyam ikizleri (yapışık ikizler): Çok nadir rastlanan bir durumdur. Fetüsler fiziksel olarak birbirine bağlıdır çünkü zigot bölünmesi ya tamamlanmamıştır ya da bölünme gecikmiştir.

Gelelim üçüzlere…

• Trikoryonik üçüzler: Her bebeğin kendi plasentası ve koryonu vardır.
• Dikoryonik üçüzler: Bebeklerden ikisi aynı plasentayı ve koryonu paylaşır. Diğeri onlardan ayrıdır.
• Monokoryonik üçüzler: Üç bebek de aynı plasenta ve koryonu paylaşır.
• Üçüzler farklı amniyotik keselerde de olabilir ya da iki ya da daha fazla bebek bir amniyotik keseyi paylaşabilir.
• Üçüz gebeliklerde iki bebeğin tek yumurta ikizi olması mümkündür. Bu bebekler tek bir plasentayı ve hatta tek bir amniyotik keseyi paylaşabilir. Üçüncü bebeğin ayrı bir plasentası ve kesesi olabilir. Ancak bu durum çok nadirdir.

Çoğul gebelik tiplerinin riskleri ve olası sorunları birbirinden farklıdır. Uzmanlar tek bir plasentayı paylaşan bebeklerde sorun yaşama riskinin biraz daha fazla olabileceğini belirtiyor.

Çoğul Gebelik Takibi Nasıl Yapılmalıdır?

Çoğul gebeliklerde riskler ve olası sorunlar tekil gebeliklere göre daha fazladır.

Bu nedenle annenin fiziksel, ruhsal ve zihinsel ihtiyaçlarına dikkat etmesi gerçekten çok önemlidir.

Ayrıca çoğul gebelikler daha sık doktor takibini gerektirebilir. Kadın doğum alanında farklı dallarda uzmanlaşmış doktorlar da sürece dahil olabilir.

Yani, çoğul gebelikte daha çok doktor kontrolü, daha fazla sayıda doğum öncesi test, daha çok sayıda ultrason görüntüleme sürecin bir parçası olabilir.

Şunu hep aklımızda tutalım, herkesin hamilelik süreci farklıdır. Çünkü herkesin hayat öyküsü kendine özgüdür. Tıbbi geçmiş, aile öyküsü, annenin içinde bulunduğu fiziksel, zihinsel ve ruhsal koşullar ve daha pek çok faktör hamileliği etkileyebilir. Dileriz çoğul gebelik süreci yaşayan tüm anneler sağlıkla ve kolaylıkla bebeklerine kavuşsun.

Johns Hopkins Tıp Fakültesi uzmanları çoğul gebelik takibini “çoğul gebeliğin yönetimi” başlığı altında bakın nasıl anlatıyor:

Doktorunuzun gebelik sürecinizde değerlendireceği alanlar

• Hamilelik, genel sağlık ve tıbbi geçmiş
• Fetüs sayısı
• Belli ilaç, tıbbi prosedür ya da terapilere tolerans
• Hamilelik sürecindeki beklentileriniz, kişisel tercihleriniz

Doğum öncesi bakım planınız

Çift Yumurta Mı? Tek Yumurta Mı?

Çift yumurta ikizleri (dizigotik ikizler) en yaygın ikiz tipidir. Oluşan ikiz gebeliklerin ortalama 3’te 2’si çift yumurta ikizleridir.

İki ayrı yumurta iki farklı sperm tarafından döllendiğinde oluşur. Her bebek kendi plasenta ve amniyotik kesesine sahiptir. İkizlerin cinsiyeti iki kız, iki erkek veya bir kız, bir erkek olabilir.

Çift yumurta ikizlerinin genetik yapıları birbirlerinden farklıdır. Kardeşler, tekil gebeliklerle dünyaya gelen kardeşler gibi birbirine benzeyebilir ya da benzemeyebilir.

Tek yumurta ikizlerinde (monozigotik ikizler) tek bir sperm hücresi tek bir yumurtayı döller. Döllenmeden hemen sonra oluşan zigot, aynı genetik malzemeden iki embriyo oluşturarak ikiye bölünür. Böylece tek yumurta ikizleri oluşur. Tek yumurta ikizleri tek bir plasentayı paylaşabilecekleri gibi kendilerine ait plasentaları da olabilir.

Genetik malzemeleri yüzde 100 aynı olduğu için tek yumurta ikizleri birbirlerine çok benzer. Cinsiyetleri de aynıdır, yani doğacak bebekler ya iki kız ya da iki erkek olur.

Kaybolan İkiz Sendromu Nedir?

Kaybolan İkiz Sendromu çoğul gebelik sürecinde başlangıçta ultrason görüntüsüyle tespit edilen fetüslerden bir ya da daha fazlasının sonradan kaybolmasını anlatır. Gebelik tekil devam eder.

Healthline uzmanları bu durumu bir tür düşük olarak nitelendirir. Gebeliğin genellikle 6. ve 12. haftalarında meydana gelir. Anne çoğunlukla birşey hissetmez. Çok nadir olarak kanama ya da ağrı durumu olabilir.

Kaybolan ikiz sendromu gebeliğin çok erken bir döneminde gerçekleştiği için geride kalan bebek ya da bebekler ile anne açısından risk yaratmaz.

Uzmanlar bu sendromun bilinenden daha yaygın olduğunu vurguluyor. Duygusal olarak karşılaması zor bir durum olabilse de fiziksel açıdan hamileliğin ilerleyen dönemlerine olumsuz etki etmez.

Kaybolan ikiz sendromu yaşadıysanız kendinize bu durumun üstesinden gelmek için zaman tanımanızı, duygularınızı yakınlarınızla, doktorunuzla paylaşmanızı tavsiye ederiz.

Hamileliğiniz esnasında kanama, kramp ya da pelvik taban ağrısı oluşması durumunda mutlaka doktorunuzla iletişime geçin. Size en doğru bilgiyi daima doktorunuz verir.

İkiz Gebelik Genetik Midir?

İkiz gebeliğin aileden gelme bir özellik olduğunu herkes duymuştur. Bu kısmen doğru bir bilgi.

Healthline uzmanları bu konuyu bakın nasıl anlatıyor: Kendiniz, anne olarak bir çift yumurta ikiziyseniz ya da kendi anne tarafınızda çift yumurta ikizleri varsa çift yumurta ikizlerine gebe kalma olasılığınız daha yüksektir.

Bunun bir nedeni hiperovülasyon olabilir. Hiperovülasyonda beden yumurtlama döneminde iki ya da daha fazla yumurta üretir ve serbest bırakır. Çift yumurta ikizlerine gebeliğin temelini bu süreç oluşturur. Hiperovülasyon DNA ile aktarılabilir.

babycentre.co.uk uzmanları da bu soruya aynı doğrultuda cevap veriyor: Çift yumurta ikizlerinde genetik aktarım mümkündür. Ancak tek yumurta ikizleri için aynısı geçerli değildir. 

Çift yumurta ikizleri iki farklı yumurtanın iki farklı sperm tarafından döllenmesiyle gelişir. Bir kadının yumurtlama döngüsü sırasında iki ya da daha fazla sayıda yumurta bırakmasını sağlayabilecek bir gen var ve bu gen nesilden nesile aktarılır. Tek yumurta ikizleri tek bir döllenmiş yumurtanın bölünmesiyle oluşur ve bu nadir rastlanan bir durumdur.

Bu durumda; bir kadınsanız ve ailenizde çift yumurta ikizleri varsa, çift yumurta ikizlerine gebe kalmanız olasılıklar arasındadır.

Kendiniz çift yumurta ikiziyseniz ya da çift yumurta ikizi kardeşleriniz varsa, diğer kadınlara göre 2.5 kat daha fazla çift yumurta ikizlerine gebe kalma olasılığınız vardır.

Ailesinde ikiz olan bir erkek de bu geni taşıyabilir ancak bu, çocuklarının çift yumurta ikizi olacağı anlamına gelmez. Sözü edilen gen sadece yumurtlayan kadınlarda aktiftir. Ne var ki bu adamın kız çocukları olursa bu geni kalıtım yoluyla alıp, çift yumurta ikizlerine gebe kalabilirler.

Uzman görüşlerine ve yararlanılan kaynaklara İngilizce olarak buradan ulaşabilirsiniz.

Çoğul Gebeliğin Riskleri Nelerdir?

Uzmanlar çoğul gebeliklerde tekil gebeliklere oranla risk ve sorunların daha yüksek olabileceğinin altını çiziyor.

• Tekil gebeliklerin süresi ortalama 39 haftadır. Çoğul gebeliklerde bu süre daha azdır. Erken doğum riski vardır.
• Gebelik diyabeti, preeklampsi (gebelik zehirlenmesi), kanama gibi komplikasyonlar olabilir. Doğum sonrası kanama görülebilir.
  
• Annede kansızlık riski tekil gebeliklere göre daha yüksektir.
• Anne tekil gebeliklere oranla daha fazla mide bulantısı, bel ağrısı ve uyku güçlüğü çekebilir.
• Düşük riski olasıdır.

Yukarıda yer alanlar çoğul gebelikte oluşabilecek olası riskler ve sorunlardan bazıları. Bunların mutlaka gerçekleşmesi söz konusu olmadığı gibi daha fazlasının da olması mümkündür. Aslında riskler sadece çoğul gebeliklerde değil tekil gebeliklerde de vardır.

Düzenli doktor kontrolü ve annenin sağlığına özen göstermesi büyük önem taşır.

Önemli not: Tüm sağlık sorunları fiziksel değildir. Duygu durumunuzda iki haftadan uzun süren veya günlük yaşamınıza engel olan değişiklikler varsa, mutlaka doktorunuzla görüşün. Gerekirse profesyonel yardım almaktan çekinmeyin.

Fetal Redüksiyon Nedir?

Fetal redüksiyon (indirgeme), annenin 3 ya da daha fazla sayıda fetüs taşıdığı çoğul gebeliklerde uygulanan fetüs azaltma işlemidir. Böylece annenin geride kalan bebek ya da bebeklerle hamileliğini sağlıklı bir şekilde devam ettirmesi ve tamamlaması sağlanmaya çalışılır.

Erken doğum, düşük ya da anne ve bebeklerle ilgili başka risklerin olduğu durumlarda ultrason yardımıyla embriyolardan bir veya ikisinin kalp atışları durdurulur.

Bu işlem gebeliğin ilk trimesterinde, 11-12. haftalarda uygulanır.

Ultrason eşliğinde fetüslerden 1 ya da daha fazlasının kalbine, genellikle annenin karnından ince bir iğne yardımıyla girerek potasyum klorür enjekte edilir. Kalbi duran fetüs zaman içinde küçülür ve kaybolur.

İşlemin diğer bebeklere ve anneye bir zararı yoktur.

Çoğul Gebelik ve Doğum

Normal hamileliklerde doğum genel olarak 38-40. hafta arasında beklenir. Fakat çoğul gebeliklerde bu süre biraz daha erken olabilir.

İkiz gebeliklerin % 50’sinden fazlası 37. haftadan önce tamamlanır.

İkiz gebeliklerde doğum yönteminin belirlenmesinde,

• Bebeklerin pozisyonları ile
• Anne adayının kemik yapısının ve fiziksel sağlığının uygunluğu doğru orantılıdır.

İkiz gebeliklerde normal doğum mümkündür fakat özellikle son yıllarda tercih edilen ve sağlıklı bulunan doğum yöntemi sezaryen doğumdur.  

Çoğul gebeliklerde en sık yaşanan risklerden biri “erken doğum” durumudur. Tüm çoğul gebeliklerin yarısından fazlasında bu risk yaşanır.

Erken doğan bebeklerin bir kısmında genel sağlık sorunları olmazken bazılarında beslenme ve solunum problemleri olabilir.

Çok erken gebelik haftasında doğanlarda ise ciddi fiziksel veya mental sorunlar gelişebilir. Prematüre Bebek Nedir? yazımız erken doğum ve komplikasyonlarıyla ilgili iyi bir kaynak. Buradan okuyabilirsiniz.

Erken doğum durumunun erken teşhis edilmesi durumunda bazı önleyici tedavilerle

• Gebelik süresi uzatılabilir ya da
• Bebeğin akciğerlerini geliştirici iğne uygulaması için zaman kazanılabilir.

Çoğul Gebelikte Emzirme

Emzirme konusu çoğu hamile ya da yeni doğum yapmış kadın için endişe konusu olabilir.

Çoğul gebelik durumunda ise endişe daha da büyüyebilir.

Uzmanlar bir annenin süt yapımının tetiklenmesi için doğumdan hemen sonra emzirmeye başlamak gerektiğini söylüyor. Üstelik bir kadın ikiz bebeklerini yeterince anne sütüyle besleyebilecek kadar süt üretebiliyor. Bu da çok önemli bir gerçek.

Bebek Emzirme: Temel Bilgiler, Detaylı Anlatımı (Emzirme Düzeni, Pozisyonları, Süreleri) yazımızda yenidoğan emzirme sıklığından emzirme süreleri ve pozisyonlarına kadar pek çok bilgiye ulaşabilirsiniz.

Annenin doğum yapacağı hastanede emzirme konusunda uzman hemşire ve çocuk doktoru hem doğum öncesi hem de doğum sonrası çoğul bebekleri emzirmek konusunda gerekli eğitimleri anneye verir.

Bu arada şu bir gerçek ki emzirmenin bir düzene oturması için annenin ve bebeklerin biraz zamana ihtiyacı vardır. Anne başlangıçta konusunda uzman kişilerden aldığı destekle emzirmeye başlayacak, zamanla da kendisi ve bebekler için en rahat emzirme pozisyonunu belirleyecektir

Sırayla Emzirme

Bu teknik özellikle hem annenin hem de bebeklerin alışma sürecinde olduğu ilk günlerde tercih edilebilir.

Çoğul gebeliklerde doğum genellikle sezaryen yöntemiyle gerçekleştiği için ilk zamanlar sırayla emzirme tekniği kullanılır.

Ayrıca çoğul gebeliklerde erken doğuma sık rastlandığı için bebeklerin emme refleksinin gelişmesi zaman alabilir. Memeyi kavramakta, memeden sütü çekmekte zorluk yaşayabilirler. Bu nedenle, aslında tüm bebeklerin ilk zamanlarda yaşanabileceği gibi, tek seferde doymaları mümkün olmayabilir.

Annenin kaygıya çok fazla teslim olmadan gereken zamanı kendisine ve bebeklerine tanıması çok önemlidir.

Aynı Anda Emzirme

Sırayla emzirmenin ilk günler hatta haftalarda sürece uyum sağlamanızı kolaylaştırdığını düşünüyoruz.

Şimdi sıra dilerseniz aynı anda emzirmeye gelebilir.

Aynı anda emzirmek pek çok açıdan sizi rahatlatabilir. İki bebekle de aynı anda özel bir zaman dilimini paylaşmak farklı bir mutluluk yaşatabilir. Ayrıca zamandan tasarruf kolaylaşır.

Koltuk altı pozisyonu iki bebeği aynı anda emzirmek açısından en etkin yoldur. Bebeklerinizi ayakları arkaya, başları öne gelecek şekilde, uygunsa bir yastık üzerine, koltuk altınızdan geçirerek yatırın. Bu pozisyon ve bebek emzirme ile ilgili daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Emzirme yastıkları bu aşamada size son derecede yardımcı olacaktır.

 

Doğum Sonrası Anne Psikolojisi

Çoğul gebeliklerde süreçler, tekil gebeliklere oranla hem anne hem de bebekler için daha yorucu olabilir.

Bu makalede çoğul gebelikteki olası risk ve sorunlara değindik.

Bunlar annenin psikolojik sağlığı üzerinde birtakım etkiler bırakabilir.

Ardından doğumla birlikte gelen süreç anne açısından zorlayıcı olabilir.

• Birden fazla bebeğe bakmak,
• Her birine aynı ilgi ve sevgiyi göstermeye çalışmak,
• Uykusuzluk ve
• Yetememe duygusu annede depresif belirtilere neden olabilir.

Bu dönem bebeklerin babası ile aile büyüklerine çok iş düşebilir.

• Anneye yalnız olmadığını hissettirmek
  
• Duygu ve düşüncelerini anlatması için alan yaratmak
• Bebeklerin bakımında görev paylaşımında bulunmak
• Gerekirse psikolojik yardım alması için destek olmak çok önemlidir.

Doğum sonrasında annenin kendini içinde bulabileceği depresyonu daha yakından tanımak isterseniz Doğum Sonrası Depresyon (Postpartum): Belirtiler, Tedavi, Tavsiyeler ve Akıllardaki Soruların Cevapları makalemizi okuyabilirsiniz.

---

Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.

Kaynaklar: kidshealth.org, healthyway.com, healthline.com, marchofdimes.org, patient.info.com, hopkinsmedicine.org, babycentre.co.uk, webmd.com