Her bebeğin gelişimi kendine özel ve benzersiz olsa da bebekler yaşamlarının ilk 1 yılında çok hızlı büyür.
Bu büyüme hem fiziksel hem de zihinsel gelişimi ifade eder.
Bir bakmışsınız bebek bir gün önce sahip olmadığı bir beceriyi geliştirmiş.
Ya da çok sık duyduğunuz şekilde “huyu” değişmiş. Uyku rutini bozulmuş, iştahı artmış ya da azalmış. Bebek biraz da huysuz olmuş.
Aslında bebeğin huyu ya da alışkanlıkları değildir değişen, bebek bir büyüme atağı içindedir. Yani dünyanın belki de en zor işini yapıyor ve büyüyordur.
Yazımızda büyüme ataklarını iki farklı şekilde ele aldık. Birinci bölümde bebeğin daha çok fiziksel gelişimine işaret eden büyüme atağı zamanlarını anlattık.
İkinci bölümde “harika haftalar” ifadesinin içini doldurmaya çalıştık. İyi okumalar.
Büyüme Atağı Nedir?
Büyüme atağı, bebeğin daha yoğun ve hızla büyüdüğü bir süreci ifade eder.
Bu süreçte bebek kilo artışı ya da boy uzaması gibi fiziksel gelişim unsurlarının yanı sıra zihinsel gelişim de gösterir. Hızla yeni beceri ve yetenekler geliştirir.
Ancak içinde bulunduğu yoğun sürecin doğal bir sonucu olarak bebek genel bir huzursuzluk halinde olabilir. Daha fazla beslenmek isteyebilir. Uyku düzeninde de değişimler olasıdır.
Büyüme atağına dair bu belirtiler, yaşarken hiç bitmeyecek gibi gelseler de aslında 3 gün ila 1 hafta arasında sürer.
Büyüme Atakları Ne Zaman Olur ve Ne Kadar Sürer?
Büyüme atakları genel olarak 2-3 gün sürer. Bazı bebeklerde 1 haftaya kadar da uzayabilir.
Atak haftaları hesaplanırken, bebeğin 40. haftada doğduğu kabul edilir.
Yani 40. haftadan önce doğum yaptıysanız 40. haftanızın dolduğu günü belirleyip atak haftasını buna göre hesaplayabilirsiniz.
Tabii ki her bebeğin bu gelişim takvimine uyumlu gelişim göstermeyeceğini unutmayın.
Bebeklerİn gelİşİmİ ve büyümesİ kendİne özel ve benzersİzdİr.
Ayrıca bir bebek büyüme atağında diğer bebeklerin gösterdiği belirtileri ya da gelişim boyutunu göstermek durumunda değildir. Biz burada genel verilerden söz ediyoruz.
Bebekler en hızlı gelişimi yaşamlarının ilk yılında kaydeder. Özellikle ilk 3 ay çok hızlıdır. Zaten bir bebeğin ilk 1 yılındaki en “büyük” işi büyümektir. Ve bir de bakmışsınız 12. ayda bebek doğum kilosunun 3 katına ulaşmış.
Bu nedenle ilk 1 yılda büyüme atakları sık olur. Ve bunun bir uzantısı olarak da bir bakmışsınız 1 gecede o çok sevdiğiniz tulum bebeğinize dar gelmeye başlamış.
İlk büyüme atağı yaklaşık olarak doğumdan sonraki 7-10. günler arasında gerçekleşir. Bu süre zarfında emziren annelerin süt üretimi belli bir düzene oturmuş ve çoğu bebek kilo almaya başlamıştır.
İkinci atak genellikle 3-6. haftalarda olur. Bundan sonra bebek ilk 1 yıl içinde 3, 6 ve 9. aylarda başka büyüme atakları yaşar.
Özetle, büyüme ataklarında durum ilk 1 yıl içinde aşağıdaki gibidir:
- İlk 7-10. günler arasında
- 3. haftada
- 6. haftada
- 3. ayda
- 6. ayda
- 9. ayda
Bazı bebeklerde büyüme atağına dair belirtiler çok fark edilir değildir. Ancak
- Bebeğiniz yeterince besleniyorsa,
- Düzenli olarak bez değiştirmeniz gerekiyorsa,
- Büyüme eğrisine göre normal bir aralık içinde yer alıyorsa bebeğinizin büyümesi konusunda içiniz rahat olabilir.
Büyüme Atağı Belirtileri Nelerdir?
Büyüme atakları sırasında bebeğinizin günlük rutinlerinde ve genel ruh halinde değişimler gözlemlemeniz olasıdır.
Atak belirtilerini, bu dönemde bebeğiniz ve ihtiyaçlarına nasıl karşılık vermeniz gerektiğini bilirseniz belki de daha az zorlanır ve bebeğinize daha çok destek olabilirsiniz.
İşte büyüme ataklarının belirtileri…
İştah artışı
Bir büyüme atağının en önemli belirtisi genellikle iştah artışıdır. İştah kaybına dair örnekler çok azdır.
Emziriyorsanız bebek daha çok emmek isteyebilir. Biberonla besleniyorsa veya katı gıdaya geçtiyse beslenme ihtiyacı artar. Bunun bir sebebi büyüyen bedeninin daha fazla besinle doymasıdır.
Bu dönemde uzmanlar bebeği onun istediği kadar beslemenizi önerir.
Uyku rutininde değişiklik
Bazı bebekler büyüme atakları sırasında daha fazla uyur. Bu normal bir gelişmedir.
Uzmanlar uyuyan bebeği beslemek için uyandırmayı önermez. Ancak bu, yeni doğanlar ve çok küçük bebekler için geçerli değildir. Onları her 3-4 saatte 1 beslemek gerekir.
Bazı bebeklerde ise büyüme atakları bölük pörçük ve azalan uykular anlamına gelir. Bebek gündüz uyusa dahi geceleri sık sık uyanabilir. Huzursuz bir ruh hali içinde olabilir. Bu da normaldir.
Çünkü bebek özellikle geceleri sık sık acıkıyor olabilir. Gündüzleri de genel huzursuzluk nedeniyle rahat uyuyamayabilir.
Bu dönem için tavsiyemiz sabır ve mümkünse görev paylaşımı. Eşiniz/partneriniz ya da evde size yardım edebilecek kim varsa ondan büyüme atağı sırasında destek isteyebilirsiniz.
Huzursuzluk ve Ağlama krizleri
Büyüme atağındaki bebeklerde genel bir huzursuzluk hali görülebilir.
Görünürde hiçbir neden yokken bebek ağlama krizleri yaşayabilir.
Bunun nedeni artan iştah, değişen uyku düzeni ve belki de büyüme sancıları olabilir.
Bebeğiniz her zamankinden fazla şefkat ihtiyacı içinde olabilir. Kim demiş büyümek kolay diye? Onu sık sık kucağınıza alın, ten tene temas kurun, ona ninniler söyleyin.
Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?
Büyüme atakları ebeveynler ve/veya bakım veren diğer yetişkinler açısından yorucu ve yıpratıcı olabilir.
Şunu lütfen aklınızda hep tutun, bu geçici bir zaman dilimi. Bebeğinizin sağlıklı gelişimi ve büyümesi için gerekli bir süreç.
Ancak bu süreç uzarsa belki de bebeğin bir doktora görünmeye ihtiyacı olabilir. Çünkü büyüme atakları genellikle birkaç gün sürer, en fazla 1 haftaya kadar uzayabilir.
Bebeğiniz hala normal beslenme rutinine dönmediyse (iştah açıklığı ya da kapanması), düzenli uyku uyuyamıyor ve huzursuzluğu giderek artıyorsa çocuk doktorunuza görünmenin zamanı gelmiş demektir. Aman ihmal etmeyin.
Büyüme Ataklarında Neler Yapabilirsiniz?
Büyüme ataklarında bebeklerin ihtiyaçları artabilir. Ebeveyn temasına ve ilgisine her zamankinden fazla ihtiyaç duyabilir.
Bu kısa zaman diliminde aşağıdaki önerilerimizi takip ederseniz, süreci daha rahat geçirebileceğinizi umuyoruz.
- Acıktığında besle: Uzmanlar büyüme atağındaki bebeğin beslenme ihtiyacının artabileceğine işaret ediyor. Örneğin henüz ilk 3 ayı içindeki bir bebek normalde 3 saat aralarla besleniyor ve doyuyorsa, büyüme atağı sırasında 2 saatte bir beslenmeye ihtiyaç duyabilir. Bu durumda yapılması gereken bebeği acıktığında emzirerek ya da /formül mama vererek ihtiyacını gidermektir.
- Uyumak konusunda yardımcı ol: Büyüme atağındaki bir bebeğin uyku düzeni değişebilir. Kimi bebekler daha fazla uyuyabilir. Kimiyse çeşitli nedenlerle gündüz ve gece uykularını rahat uyuyamayabilir, sık sık uyanabilir. Her koşulda bebeğe destek olmak önemlidir. Bu noktada bebeğin ihtiyacını görmelisiniz. Örneğin daha fazla uyku ihtiyacı varsa bebek için uygun ortamı sağlamalısınız. Uyuyamayan yorgun bebeğiniz için küçük bir banyo seansı, açık havada yürüyüş ya da ortamdaki uyaranların azaltılması gibi destekler işinize yarayabilir.
- Sabırlı ve şefkatli olun: Büyümek kolay değil. Ve bir büyüme atağı sırasında bebeğin her zamankinden fazla ebeveyn şefkatine ve ilgisine ihtiyacı olabilir. Ten tene temas, keyifli ve sakin bir banyo seansı, şarkı söylemek, kucakta sallamak, açık havada yürüyüş ya da bebeğinize her ne iyi geliyorsa onları yapmaya zaman ayırın.
- Kendinize iyi bakın: Bir bebek büyürken ciddi değişim süreçlerinden sadece o geçmez, ebeveynler de kendi değişim ve dönüşüm süreçlerini yaşar. Ve bu kolay olmayabilir. Bu nedenle ebeveyn olarak ihtiyaçlarınızı gözetmenizi tavsiye ediyoruz. Kendinizin farkında olun. Dinlenmek, hoşunuza giden birşeyi yapmak için zaman yaratın. Çevrenizden destek almaktan çekinmeyin.
- Bebeğin genel sağlığını takip edin: Bebekler ihtiyaçlarını huzursuzluk ve ağlama şeklinde belli eder. Büyüme ataklarının genel belirtilerini ve olası sürelerini yazdık. Bebeğiniz uzayan şekilde huzursuzsa, ateş, döküntü gibi belirtiler gösteriyorsa mutlaka çocuk doktorunuza danışın. Bebeğinizle ilgili en doğru bilgiyi onu takip eden doktor verecektir.
Bebeğin Gelişimini Desteklemek
Bebeğinizle kurduğunuz ilişki, onun sağlıklı gelişiminin temelini oluşturur.
Lütfen mükemmel ebeveyn olmaya çalışmayın. Bebeğinizle içgüdülerinize güvenerek ve onun ihtiyaçlarını en iyi sizin anlayabileceğinizi düşünerek ilişki kurun.
Aşağıda Mayo Klinik uzmanlarının bebeğin gelişimini desteklerken neler yapabileceğinize dair önerilerini bulacaksınız.
- Bebeğinizi kucağınıza alın: Bu, özellikle bir yenidoğanın en önemli ihtiyacıdır. Bebek sevgiyi ve güveni hisseder. Bebeğin parmağınızı kavramasına, yüzünüze dokunmasına izin verin.
- Onunla konuşun: Bebeğinizle sık sık konuşun. Onunla kuracağınız bu sade iletişim, dil gelişimi açısından da faydalı olacaktır. Ona şarkı söyleyin. Yüksek sesle kitap okuyun. Ona kısa sorular sorun. Çıkardığı seslere yanıt verin. Evde, çevrede gördüklerinizi, duyduğunuz sesleri, aldığınız kokuları anlatın. Sesinizin yumuşak tonu, fikirlerinizi ve hislerinizi siz söze dahi dökmeden ona geçirecektir.
- Pozisyon değiştirin: Bebeğinizi kucağınıza aldığınızda yüzü dışarı dönük olsun. Günün belli zamanlarında bebeği, sizin gözetiminizde, karınüstü pozisyonda güvenli bir zemine koyun. Bebeğin başını kaldırmasını desteklemek için renkli bir oyuncak ya da ilginç bir sesle dikkatini çekmeye çalışın. Çoğu yenidoğan bebek başlangıçta karınüstü pozisyonda rahat edemez. Bu nedenle süreyi kısa tutun. Bebek rahatladıkça süreyi uzatabilirsiniz. Yorulduğunu fark ettğinizde bebeğinizi alın ve sırtüstü pozisyonda uykuya geçmesine yardım edin.
- Bebeği ağlatmayın: Bebekler ihtiyaçlarını ağlayarak anlatır. Bu nedenle bebeğin ağlamalarına yanıtınız hızlı olsun. Acıktı mı? Uykusu mu geldi? Bezinin değişmesi mi gerekiyor? İlgiye mi ihtiyacı var? Kucakta mı olmak istiyor? Bebeğiniz ilgi karşısında şımarmayacak bunu unutmayın. Bebeğin ihtiyaçlarına verdiğiniz tepkiler onunla aranızdaki bağı kuvvetlendirecek. Onun dünyayla güven temelinde bir ilişki kurmasını sağlayacak.
Büyüme Atağı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Bebeğinizin büyüme atağı sürecinden geçtiğini bilerek bilinçli hareket etmeniz hem sizin hem de bebeğinizin bu dönemi daha sakin atlatmasına yardımcı olur.
Büyüme atağı hakkında doktorunuzdan veya güvenilir kaynaklardan bilgi almak, bebeğinize daha bilinçli yaklaşmanıza ve sakin kalmanıza yardım eder.
Aşağıda bu süreçte içinizi rahatlatabilecek birkaç ipucu verdik.
- Bu döneme uygun oyuncak seçimi bebeğinizin daha rahat oyalanmasını sağlar.
- Başka bir sorundan şüphelenirseniz ateşini kontrol etmeniz ve endişeleriniz daha fazla artarsa doktora başvurmanız içinizin rahatlamasını sağlayabilir.
- Bebeğinizi emzirme süreniz normal zamanlardan daha uzun sürebilir. Bebek emdikçe süt üretim kapasiteniz artar. Sakın endişeye kapılmayın.
Kriz Anında Yapabilecekleriniz
Büyüme atağı, bebekte genel anlamda bir huzursuzluğa yol açabilir. Ağlama krizleri ya sürekli mızmızlanma gün içinde hatta geceleri yorucu olabilir.
Aşağıda bu durumlarda yapabileceklerinizi yazdık.
- Bebeğin kriz anlarını hafifletmek için ona sarılın ve onunla yavaşça konuşmaya veya şarkı söylemeye başlayın.
- Kucağınıza alarak hafifçe sallayın.
- Kucağınıza alarak bulunduğunuz odada yavaş yavaş dolaşın.
- Hafifçe poposuna vurarak sallamak sakinleşmesini sağlar.
Diğer aile fertlerinin ve babanın bu dönem anneyi yalnız bırakmaması önemlidir.
Anneye bağımlı ve sürekli talep eden bir bebek, ne kadar çok sevilse de, anne için yorucu ve yıpratıcı olabilir.
Unutmayın annenin ruh hali süt üretim kapasitesini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Ayrıca mutsuz, huzursuz ve yorgun bir annenin bebeği de huzursuz olacaktır.
Harika Haftalar Nedir?
Harika haftalar, bir bebeğin gelişimindeki yoğun dönemleri anlatmanın bir diğer yoludur.
Bu tanımlama büyüme ataklarından farklıdır. Şöyle ki harika haftalar daha çok bebeğin zihinsel gelişimini ifade eder. Büyüme atakları ise zihinsel gelişimi kapsasa da daha çok bebeğin fiziksel gelişimini anlatır.
Peki harika haftalar tanımı nasıl ortaya çıktı?
1992 yılında iki Hollandalı araştırmacı Dr. Frans X. Plooij ve eşi Dr. Hetty van de Rijt “Harika Haftalar” (Wonder Weeks) adında bir kitap yayımladılar. Buradan harika haftalar ile ilgili detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Eğitimleri fiziksel antropoli, eğitim psikolojisi ve davranışsal biyolojiye dayanan bu iki araştırmacı, kitapta bir insan bebeğinin nasıl geliştiğini ve ebeveynlerin bu gelişime nasıl destek verebileceğini anlatır.
Zaman içinde kitap ve “harika haftalar” terimi tüm dünyada yaygın hale geldi. Türkçe’de de kitabın Harika Haftalar olarak çevirisini bulmanız mümkün.
Şimdi bakalım bu harika haftalar hangileri? Ve bu dönemlerde bebeklerde neler değişiyor?
5. Harika Hafta: Değişen Duyular Dünyası
- 4. ve 5. haftaların sonlarına doğru yaşanan sıçramayı ifade eder.
- Genel olarak yumuşak bir atak dönemidir.
- Bebeğin metabolizması ve iç organları gelişir.
- Etrafında olanlara karşı daha ilgili hale gelir. Yüzünü size döner, ilk sosyal gülücüğünü atar.
- Bebeğin duyuları doğumdan sonraki en hassas haline ulaşır.
8. Harika Hafta: Oluşumlar Dünyası
- 8. hafta civarında bebeğiniz dünyayı farklı bir şekilde algılamaya başlar.
- Yatak odasının duvarındaki ışık oyunlarıyla adeta büyülenir.
- El ve ayaklarını keşfeder. Kol veya bacaklarını getirdiği belli bir duruşu uzun süre tekrarlar.
- Daha önceden gördüğü insanlara, tanıdığı nesnelere aşina hale gelir.
- Bebeğin gaz sancısına bağlı sıkıntıları artar. Ancak sonraki haftalarda beyin gelişimi arttığı için gaz çıkarma konusunu daha rahat halleder.
12. Harika Hafta: Yumuşak Geçişler Dünyası
- Yaklaşık 11. haftanın sonları ila 12. haftada yaşanan gelişimi ifade eder.
- Bebek iyice hareketlenmştir.
- Bakışlarıyla birşeyleri takip eder.
- Daha aktiftir.
- Bedenini farklı yönlere çevirir.
- Seslere daha çok tepki verir.
- Çıngıraklı oyuncakları sallayabilir.
- Çığlık atabilir.
19. Harika Hafta: Olaylar Dünyası
- 18. ve 20. haftalar arası bir yerde yaşanır.
- İsmiyle seslendiğinizde bebek dönüp size bakar.
- Ses, hareket, ışık, tad, koku ve dokudaki yumuşak geçişleri daha iyi algılayabilir.
- Parmak kasları gelişmiş olur. Eline aldığı eşyayı daha sıkı kavrar.
- Memeyi iterek doyduğunu gösterir.
26. Harika Hafta: İlişkiler Dünyası
- 22.-26. haftalar arasında bir yerde yaşanır.
- Bebeğin beden koordinasyonu artar. Buna bağlı olarak emekleme başlayabilir. Emeklemese bile bebek artık çok daha fazla hareket halindedir.
- Bir önceki aşamada olayları deneyimleyen bebek, artık kendi dünyasını oluşturan öğeler arasındaki ilişkileri çözmeye başlar.
- En büyük keşfi mesafelerdir. Örneğin iki nesne arasındaki mesafeyi artık kavramaya başlar.
- Dünya kocaman bir yerdir ve bebek onun içinde küçücük bir zerredir. İstediği oyuncak duvardaki rafta duruyordur. Ama o, karyolasından tek başına çıkamıyordur.
- Anne ve babasını göremeyince ağlamaya başlar.
- İlgisini çeken herşeyi kendisine ister.
37. Harika Hafta: Kategoriler Dünyası
- 36.-40. haftalar arasında bir yerde olur.
- Keşifleri herşeyi kategorilendirmek üzerinedir. Özellikleri inceler ve örneğin insanlar ve hayvanların ayrı kategorilerde olduğunu ayırt eder.
- Ruh hali değişkendir. Gülmesi bitince tekrar ağlamaya başlayabilir ya da tam tersi olabilir.
- Çevresindeki yetişkinleri oyuna davet eder.
46. Harika Hafta: Zincirleme Olaylar Dünyası
- 41-47. haftalar arasında bir yerde olur.
- Bebek çok büyük bir gelişim atağı yaşar.
- İstediği bir sonuca ulaşabilmek için sırayla yapması gerekenlerin ayırdındadır. Yani hareketlerini bir amaca yönelik olarak gerçekleştirir.
- Kaşığı kendisi ağzına sokmak isteyebilir.
- Oyuncak küplerini doğru yere yerleştiremese de üst üste koyabilir.
55. Harika Hafta: Programlar Dünyası
- 50-55. haftalar arasında bir yerde olur.
- 1 yaşına gelen bebek artık pek çok hareketi kendi başına yapmaya başlayabilir. Örneğin emeklemekten yürümeye geçebilir.
- Yemekleri kendi başına yemeyi deneyebilir.
- 46. harika haftada olayların belli bir sırada geliştiğini fark eden bebek, 55. harika haftada bu olayların bir sonucu olduğunu anlar. Örneğin kapıyı açmak için deliğe anahtarı sokmak gerektiğini bilir.
- Bebek gözlem gücünü öğrenmede önemli bir araç olarak kullanmaya başlar.
- Günlük basit ritüelleri anlar.
64. Harika Hafta: İlkeler Dünyası
- 60-64. hafta arasında bir yerde olur.
- Bebek artık yürümeye başlamıştır.
- Pek çok fiziksel beceriye sahiptir.
- Çevresindeki kişilerin davranışlarını taklit edebilir.
- Dil gelişimi hızlıdır.
- Tercihlerini daha belirgin bir şekilde ifade edebilir.
- Benim ve senin kavramlarını ayırt edebilir.
- Kurallar konusunda pazarlık edebilir.
- İstediği şeyleri kabul ettirmek konusunda ne yapması gerektiğini bilebilir.
- Birlikte birşeyler yapmayı öğrenmeye başlar.
- Zaman zaman sinirlenebilir.
- İstemediği birşey olduğunda karşı çıkmaya başlar.
- Dışarıya daha çok çıkmak isteyebilir.
75. Harika Hafta: Sistemler Dünyası
- 70.-76. haftalar arasında bir yerde olur.
- Artık bu, son gelişim atağıdır.
- Değişen koşullara göre davranışlarını belirleyebilir.
- Ben ve sen algısı iyice yerleşir.
- Davranışlarını seçebileceğinin farkına varır.
- Empati yeteneği gelişmeye başlar.
- Kendi değerlerini oluşturmaya başlar.
Harika Haftalar Boyunca Ne Yapmalıyım?
- Kendinize iyi bakın. Harika haftalar ebeveynler için çok yorucu olabilir. Kendinizi ihmal etmemeniz çok önemli.
- Bebeğin bu haftalarda yaşadığı huzursuzluğun geçici olduğuna emin olun. Size yapışması güven ihtiyacından. Ona sarılın, ten tene temas kurun ve onu rahatlatın. Unutmayın bu aşamaları şefkat ve güven içinde geçen bebek, bağımsızlığını sağlıklı bir şekilde ilan edecek.
- Değişim yetişkinler için olabildiği gibi bebekler ve küçük çocuklar için de korkutucu. Bu korku, huzursuzluk ve ebeveynin peşini bırakmama olarak ortaya çıkabilir.
- Bebeğin günlük rutinlerinin değişmesinden endişe etmeyin. Gelişimsel sıçramanın yaşandığı harika haftalarda bebeğin uyku ve beslenme düzeninin değişmesi normal. Siz bu sürecin ardından bebeğin işaretlerini de takip ederek yeni bir düzen oluşturabilir ya da eski düzeninize dönebilirsiniz.
- Bu dönemde bebeğinize bol bol sarılın. Ve ona dikkatinizi cömertçe verin.
- Bebeğinize, güvende olduğunu ve sizin de hep onun yanında olduğunuzu hissettirin.
Umarım size fayda sağlayan bir içerik okuduğunuzu düşünüyorsunuzdur ve yorumlarınızla katkıda bulunursunuz. Deneyimlerinizden faydalanmak bizi mutlu edecek ve kendimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Teşekkürler.
Kaynaklar: healthline.com, verwellfamily.com, the bump.com, whattoexpect.com, kidspot.com.au, thewonderweeks.com
